Wśród wkładów wniesionych przez włoską historiografię w debatę na temat tak szeroki i zasadniczy, jakim jest przyczyna II wojny światowej, znaczącą pozycję zajmuje publikacja ,,Polska 1939: wyzwanie rzucone Trzeciej Rzeszy”. Książka została napisana przez uczoną z Florencji, Sandrę Cavallucci, profesora historii Europy Wschodniej na Wydziale Nauk Politycznych ,,Cesare Alfieri” we Florencji i eksperta w sprawach dotyczących Polski w okresie między dwiema wojnami światowymi. Dzieło, opublikowane przez Rubbettino, jest wynikiem szczęśliwego współdziałania, tym bardziej godnego uznania, ponieważ bardzo rzadko spotykanego: pogłębionej wiedzy historycznej autorki oraz jej znajomości języka polskiego. Miałem przyjemność poznać tę wybitną badaczkę osobiście w czerwcu ubiegłego roku w Rzymie przy okazji historycznej konferencji poświęconej paktowi Ribbentrop-Mołotow. Celem, jaki postawiła sobie Sandra Cavallucci jest odtworzenie fatalnych wydarzeń z lat 1938-1939 z punktu widzenia Warszawy. Profesor Cavallucci stara się przedstawić alternatywne i bardziej zrównoważone ujęcie kwestii, która często była krytykowana przez badaczy tego okresu i uważana za “lekkomyślną” politykę zagraniczną II Rzeczypospolitej. Uczona nie starała się w swojej publikacji usprawiedliwiać polskiej klasy rządzącej, ani przekazywać na siłę historiograficznych interpretacji tradycyjnie w polonocentrycznym ujęciu, ale zaproponować nową wizję dyplomatycznych działań Warszawy, o wiele bardziej zróżnicowaną i pozwalającą zrozumieć potrzeby i lęki Polaków tej epoki, ustawiając ich w szerszym kontekście. Wgląd do trudno dostepnych źródeł dokumentacji, pozwolił autorce w sposób oryginalny i wyczerpujący odtworzyć splot wydarzeń, które rozwijały się w miesiącach przed pamiętnym wrześniem 1939 roku, wydobywając na światło dzienne aspekty często pomijane, ale znaczące na arenie międzynarodowej tamtego okresu.
„Podczas moich przygotowań do zmierzenia się z tą tematyką – wyjaśnia Sandra Cavallucci – chciałam dowiedzieć się, dlaczego polska elita w 1939 roku podjęła pewne decyzje. Wielu historyków ocenia politykę Warszawy drugiej połowy lat trzydziestych jako wynik szaleństwa w stylu wielkiego mocarstwa i niepohamowanych ambicji małej grupy niewykształconych polityków. Ówczasnej klasie rządzącej często zarzucano orientację pro-niemiecką i rewizjonistyczną, która następnie nieuchronnie skończyła się i obróciła przeciwko samej Polsce. Twórca tej polityki, minister spraw zagranicznych Józef Beck, był zwykle oceniany w sposób bardzo negatywny. Wówczas zastanowiło mnie, czy te wybory miały logiczne i racjonalne podstawy, a nie były wyrazem szaleństwa lub ślepoty politycznej. Z moich badań wynika, iż w rzeczywistości stało się tak, iż: sposób prowadzenia polskiej polityki z pewnością był wynikiem racjonalnej logiki i świadomości możliwych skutków własnych wyborów.”
Uczona z Florencji w szczególności podkreśla, że Polska w 1939 roku była jedynym krajem europejskim, który jasno powiedział „nie” Hitlerowi, zdając sobie sprawę, że naraża się na konflikt. Odrzucenie propozycji dyktatora (powrót Miasta Gdańska do Rzeszy i budowa eksterytorialnej autostrady, która przez Polski Korytarz połączyłaby Prusy Wschodnie z resztą Niemiec w zamian za antysowiecki sojusz niemiecko-polski) było spowodowane świadomością, że ustąpienie Trzeciej Rzeszy oznaczałoby, iż Polska stałaby się krajem-satelitą, ekonomicznie zależnym i narażonym na nastroje niemieckiej polityki. Rekonstrukcja wydarzeń zaprezentowana przez Sandrę Cavallucci pokazuje, że polska decyzja została podjęta niezależnie, na podstawie ocen podyktowanych wyłącznie interesem narodowym i nie była, jak uważa wielu historyków, konsekwencją spóźnionych i nie przynoszących żadnych skutków gwarancji angielsko-francuskich. W rzeczywistości Warszawa od 1938 roku wyrażała zdecydowany sprzeciw wobec wszelkich decyzji w kwestii Gdańska (ustanowionego na mocy Traktatu Wersalskiego w Wolnym Mieście pod auspicjami Ligi Narodów), które godzą w polskie interesy nad Bałtykiem, ale pozostawiała przestrzeń do kompromisu, którym Hitler nie wykazał zainteresowania. A priori wykluczając wojskowy sojuszu z ZSRR, którego obawiano się ze względu na ekspansjonistyczne cele i możliwość zakażenia ideologią komunistyczną, Polsce nie pozostawało nic innego, jak polegać na obietnicach pomocy dwóch największych demokracji zachodnich: Wielkiej Brytanii i Francji. Jednak gwarancje oferowane przez oba kraje okażą się wówczas pozbawione trwałej praktyki, przede wszystkim ze względu na odległość geograficzną obu „opiekunów”. Ten stan rzeczy okaże się tragiczny w sytuacji, gdy we wrześniu 1939 roku Polska znalazła się zupełnie sama w obliczu napaści Trzeciej Rzeszy, co zakończyło się kolejnym rozbiorem kraju, tym razem podzielonego między Niemcy a Związek Radziecki na mocy tajnych zapisów zawartych w pakcie Ribbentrop-Mołotow z dnia 23 sierpnia 1939 roku. W świetle tego, jak zostało słusznie zauważone, był to prawdopodobnie najbardziej poważny błąd w ocenie popełniony przez polskiego przywódcę: nie przewidział bowiem możliwości połączenia interesów między dwoma mocarstwami podzielonymi walką ideologiczną, ale których ,,Realpolik” (polityka realna) będzie nieuchronnie prowadzić do zawarcia porozumienia ,,na skórze” Polski. Poprzez dokładną rekonstrukcję reakcji Warszawy na inicjatywy największych potęg, aż do wybuchu II wojny światowej, „Polska 1939: wyzwanie rzucone Trzeciej Rzeszy” w taki właśnie sposób opisuje ogólny obraz sytuacji Europy w 1939 roku. Jest to błyskotliwa i wywierająca duży wpływ ,,włoska” publikacja, zawierająca fundamentalną treść dotyczacą historii i ważne narzędzie przeznaczone do ugruntowania wiedzy na temat kraju, który w coraz większym stopniu znajduje się w centrum Europy.
