Nagie, uszkodzone, upokorzone: takie są ciała wystawione w Zachęcie – Galerii Narodowej w Warszawie, w której do 19 października podziwiać można szeroki wybór prac, których głównym motywem jest cielesność.
Wystawa i jej tytuł inspirowane są jednym z najważniejszych tekstów współczesnej filozofii, autorstwa Jean-Luc Nancy, Corpus (1992). Nancy, jako reprezentant myśli dekonstrukcyjnej, w swym eseju przedstawia rolę ciała w tradycji zachodu: poświęcone duchowi i sferze religijnej, zdeklasowane przez samochód w zdominowanym przez technikę świecie wspołczesnym, zdyskryminowane i wykorzystane w sferze politycznej. Jednym słowem przez wieki ciało, poddawane stopniowej degradacji, zyskało funkcję tylko i wyłącznie reprezentatywną. Nancy przedstawia je jako traktowany instrumentalnie, już nie wolny, ale podporządkowany i pozbawiony swej autonomii przedmiot.
Wystawę otwiera film Status (2005) Dominika Lejmana, który jest wyraźnym nawiązaniem do dzieła Andrei Mantegni „Martwy Chrystus”: anonimowe i pozbawione życia ciało leżące na łóżku, oczekujące powrotu, lub, innymi słowy, oczekujące zmartwychwstania. Licznik odliczający czas przesuwa się do stóp postaci i, podczas gdy nic się nie zmienia, pogłębia się świadomość pustki przed poczuciem skończoności, która charakteryzuje wszelkie formy życia.
Związek ciała ze śmiercią pogłębiony został także w pracy Mariny Abramović, którą podziwiać można na wystawie w formie video performance, zatytułowanej Nude with Skeleton (2005), a także u Zbigniewa Libery, w filmie Obrzędy intymne (1984), w którym polski artysta przeżywający okres twórczego odrodzenia poświęca swoje dnie opiece nad umierającą babcią. Codziennie myjąc ją i ubierając, staje się uczestnikiem niezwykle intymnego i poruszającego rytuału. Film Libery, w swojej prostocie, jest jednym z najbardziej znaczących dzieł na wystawie. Przedstawia ono bowiem temat cielesności z wrażliwością, jednocześnie obalając wszelkie oczywistości i schematy z nim związane.
Inną pracą, również z pewnością zaliczaną do tych najważniejszych, jest 250 cm Line Tattooed on Six Paid People (1999), Santiago Sierry: sześciu młodych Kubańczyków stojących obok siebie, którym za wynagrodzeniem w wysokości 30 dolarów, kolejno wytatuowano linię ciągłą na plecach. Natomiast ciało Sierry przedstawione jest jako upolitycznione, gdyż zostało zdegradowane i poddane przemocy przez dominujący system gospodarczy. Równoległe i podobne do poprzedniego jest ciało przedstawione przez Valie Export, również wytatuowane, ale z innych powodów: dzieło Body Sign Action (1970) to fotografia, na której artystka przedstawiona jest z wytatuowanym pasem do pończoch, który z kolei stanowić ma znak rozpoznawczy na skórze, przedstawiający symboliczną dyskryminację płci i stłumioną seksualność.
Kolejne przedstawione na wystawie ciała, to chore i ranne ciało proponowane przez Alinę Szapocznikow i Marka Koniecznego, następnie nagie ciało symbolizujące emancypację Vanessy Beecroft, aż po tzw. ciała-akcesoria Sary Lucas, które wraz z serią asamblaży odwołują się do tematu w sposób cyniczny i cielesny.
Prace wydają się przemieszczać, ukazując się kolejno w bardzo szybkim tempie. Lista artystów prezentowanych na wystawie jest naprawdę długa, a dzieła wydają się nakładać na siebie. Jednak to, czego brakuje, to odpowiednio ukierunkowany wybór prac i odmienne spojrzenie na temat i sposób jego przedstawienia.
Oglądając wystawę widz pozostaje wciągnięty i pozostawiony bez tchu. Zbiór dzieł pozostawia jednak niewiele miejsca na refleksję. Wystawa proponuje widzom garść prac związanych z tematem cielesności, jednak całościowo nie będących w stanie ukazać go w sposób inny niż spodziewany przed przekroczeniem progu wejściowego na wystawę. Dużo nagości, wizja tematu jasna, jednak w zasadzie ta sama; nigdy wulgarna czy prowokacyjna, ale również rzadko błyskotliwa. Przykład tego, jak często odwaga i pomysłowość twórcy, upadają w obliczu ciężaru i odpowiedzialności, które niosą ze sobą określone tematyki.
Wystawa będzie czynna do 19 października 2014.
