Włochy są krajem wielu kultur. Każdy region, a właściwie każde miasto jest dumne ze swojego stylu życia, swojego dialektu, który dość często jest odrębnym językiem, ze swojej kuchni i tradycji. To właśnie czyni ten Piękny Kraj (Bel Paese) niepowtarzalnym i wyjątkowym: niesamowite bogactwo kulturowe i różne style życia, którym hołduje się tu z dumą i pewną zuchwałością.
Od czasów, kiedy Włochy były podzielone na państwa-miasta, czyli od czasów renesansu, aż do czasów współczesnych miasta Półwyspu Apenińskiego, które były podzielone pomiędzy księstwa, republiki morskie i państwa, zamiast walczyć ze sobą używając broni i wojska, toczyły pewnego rodzaju spór o dobrobyt i luksus. Nagrodą w tym współzawodnictwie było posiadanie na swoim dworze najlepszych artystów, najlepszych kucharzy, najlepszych poetów, krawców, rzeźbiarzy. Takie współzawodnictwo okazało się być trafnym wyborem dla Włoch, które jako państwo stworzyły najwięcej dzieł sztuki na świecie, a także sprawiło, że jest krajem, w którym kuchnia jest religią, a zawody, ucieleśniane obecnie przez piłkę nożną, są namiastką wojny. Jest to różnorodny świat, którego może dotknąć każdy, kto przybędzie do Włoch, wystarczy przemieścić się z jednego miasta do drugiego, odległych od siebie tylko o kilkadziesiąt kilometrów, a zmienią się przepisy kulinarne, akcent mowy, zwyczaje i tradycje. Ale to właśnie ta ogromna różnorodność czyni z Włoch jedyne w swoim rodzaju państwo, kraj zjednoczony w swoim bogactwie różnych kultur, które jednak dobrze ze sobą współgrają i są do pewnego stopnia pokrewne.
Dlatego w rzeczy samej, jeśli zapytamy Włocha o danie, wino lub ser, który kojarzy mu się z Włochami, wybuchnie wielkie zamieszanie. Każdy Włoch udzieli odpowiedzi, kierując się własną tradycją miejską lub regionalną. Podobnie jest z obiadem bożonarodzeniowym, który w każdym regionie, mieście i rodzinie różni się swoimi tradycjami. W tym miejscu, dzięki uprzejmości przyjaciół kucharzy oraz pasjonatów kuchni i tradycji, spróbowaliśmy wykonać tytaniczne i nieco ryzykowne zadanie. Zaprezentowaliśmy Wam włoskie menu z każdego regionu, podzielone na przystawki, pierwsze danie, drugie danie i deser. Karta czterech dań, która jak wiemy może być wzbogacona o inne potrawy i napoje, które na stołach włoskich w czasie Bożego Narodzenia nie znają granic regionów, obfitują w suszone owoce, wypieki domowe, doskonałe wina, białe, czerwone, musujące i prosecco, babki pandoro, panettoni i migdałowce.
Jadłospis bożonarodzeniowy jest zabawą, którą radzimy potraktować z przymrużeniem oka, ponieważ wiemy, że jeśli spojrzy na nią Włoch, zapewne powie : „Nie, u nas się tak nie jada!”.
To właśnie to niezastąpione piękno w odmienności, tak charakterystyczne dla Włoch. Miłej lektury i smacznego obiadu bożonarodzeniowego!
A – antipasto/przystawka
P – primo/pierwsze danie
S – secondo/drugie danie
D – dolce/deser
Lombardia
A: nervetti cipolla e prezzemolo/siekana wołowina lub wieprzowina z cebulką i pietruszką
P: risotto alla milanese/risotto z dodatkiem szafranu
S: faraona ripiena/nadziewana perliczka
D: panettone con crema di mascarpone/suche ciasto podobne do babki z serkiem mascarpone
Toscana/Toskania
A: crostini di fegatini/grzanki z wątróbką
P: ribollita o pappa al pomodoro/ gęsta zupa warzywna lub pomidorowa
S: roastbeef e patate arrosto/rostbef z pieczonymi ziemniakami
D: schiacciata alla fiorentina/słodkie ciasto o aromacie pomarańczowo-waniliowym
Veneto/Wenecja Euganejska
A: baccalà mantecato e polentina/suszony i solony dorsz oraz kukurydziana kasza z przyprawami
P: capellini d’angelo Benedetto Cavalieri in brodetto di gò (pesce) e verdurine/cienki makaron typu nitki Benedetto Cavalieri w rosole rybnym podawany z warzywami
S: cappone di mare al forno con purèe di sedano rapa/kapłon z pieca podany z purée z selera i rzepy
D: panettone artigianale con salsa alla vaniglia/babka z bakaliami polana sosem waniliowym
Friuli-Venezia Giulia/Friuli-Wenecja Julijska
A: affettati, sottaceti, formaggi/deska wędlin i serów, marynowane warzywa
P: rotolo di spinaci con pasta dei gnocchi/rolada na bazie makaronu nadziewana szpinakiem z gnocchi (rodzaj włoskich klusek)
S: vitello arrosto (con il sugo si condisce il rotolo di spinaci), patate in tecia, piselli/pieczeń cielęca (sosem doprawia się szpinakowe rotolo), gotowane i podsmażone na smalcu i cebuli ziemniaki, groszek
D: presnitz e putizza/słodka roladka z nadzieniem orzechowym
Puglia/Apulia
A: antipasti vari (non di mare) all’italiana/różnorodne włoskie przystawki (bez owoców morza)
P: tortellini in brodo/tortellini w rosole
S: verdure della Murgia in brodo (tipo cardi), carne in brodo con contorno di sottolio e sottaceti, cotolette con contorno di funghi/warzywa i mięso z rosołu z warzywami w oleju lub piklami, kotlety z grzybkami
D: profiteroles/włoskie ptysie
Abruzzo/Abruzja
A: prosciutto crudo, salame, formaggio grana e provola/deska wędlin i salami, ser grana i provola
P: brodo con cardoni e polpette, lasagne/rosół z kałdunami i pulpecikami, lasagne
S: carne mista e salsicce di vitello/mięsa różnego typu i kiełbaski cielęce
D: tiramisù
Piemonte/Piemont
A: vitello tonnato, acciughe al verde, peperoni con bagna cauda/ wołowina na zimno w kremowym sosie, zielone anchois, papryczki z sosem z czosnku i anchois
P: agnolotti (ripieni di arrosto di vitello o maiale), salame cotto e verza tritati, noce moscata e parmigiano al sugo di arrosto/włoskie pierożki ravioli z wołowiną lub cielęciną, gotowane salami i siekana kapusta z gałką muszkatołową i parmezanem w sosie pieczeniowym
S: arrosto di vitello o brasato al barolo con contorno di patate arrosto/ pieczeń cielęca lub wieprzowina w winie Barolo z opiekanymi ziemniakami
D: panettone
Trentino Alto-Adige/Trydent-Górna Adyga
A: testina di vitello all’agro/cielęcina na słono
P: minestra di lenticchie con speck/zupa z soczewicy z boczkiem
S: rosticciata del signore/ziemniaki gotowane, przysmażone z mięsem cielęcym i cebulką, zapiekane w piecu, z podsmażonym boczkiem
D: Käsekuchen/sernik
Emilia Romagna/Emilia Romania
A: salumi di suino nero/deska wędlin z czarnej wieprzowiny
P: tortelli di carote, tagliatelle con crema di broccoli e di salame/pierożki nadziewane marchewką, makaron tagliatelle z kremem z brokułów i wędlin
S: coppa arrosto con cipolle in agrodolce e patate al forno/pieczona wieprzowina z cebulą w sosie słodko-kwaśnym i ziemniaki z pieca
D: creme brulè all’anice stellato/anyżkowy creme brulè
Campania/Kampania
A: alici marinate/marynowane sardynki
P: spaghetti con le vongole con l’insalata di rinforzo/spaghetti z małżami podawane z sałatką na bazie brokułów, papryki, kukurydzy i kaparów
S: fritto alla napoletana con patate al forno/smażone mięso w panierce z pieczonymi ziemniakami
D: struffoli/typowe słodkości świąteczne z miodem i pastą migdałową
Molise
A: baccalà/dorsz
P: lasagne o maccheroni con ragù/lasagne lub makaron w kształcie małych rurek z sosem mięsno-pomidorowym
S: arrosto di carne di agnello/pieczeń jagnięca
D: scroppelle, ciambelle fritte/ciasteczka miodowe, oponki
Sicilia/Sycylia
A: noccioline spizzicate/orzeszki w karmelu
P: lasagne con besciamella/lasagne z sosem beszamelowym
S: involtini, falso magro, spigola o orata al cartoccio con insalata mista, verdure cotte, patate al forno/roladki, nadziewana pieczona wołowina, zapiekana ryba strzępielowata lub dorata podana z sałatką warzywną, gotowane warzywa, pieczone ziemniaki
D: macedonia, cannoli siciliani, cassatelle di Sant’Agata catanesi/sałatka owocowa, słodkie rurki z serem ricotta lub słodkość z pistacjami i migdałami, polana lukrem i udekorowana kandyzowaną wisienką
Sardegna/Sardynia
A: salumi, cinghiale, sott’olio/deska wędlin, dziczyzna, marynowane warzywa
P: culungiones, malloreddus/specjalny makaron, ravioli z serem ricotta
S: agnello, porceddu / jagnięcina, pieczone prosię
D: pardole, amaretti, seadas (raviolo di formaggio e miele)/pierożki z miodem i serem na słodko
Calabria/Kalabria
A: stoccafisso alla ghiotta/sztokfisz z rodzynkami, oliwkami i kaparami podawany z ziemniakami
P: lasagne piccanti (capperi, pancetta, pecorino)/pikantne lasagne (z kaparami, boczkiem, serem typu pecorino)
S: costine d’agnello alla calabrese con peperoni gratinati al forno/ baranie żeberka z pieprzem zapiekane w piecu
D: zeppole/smażone słodkości z kremem patissiere
Valle d’Aosta/Dolina Aosty
A: affettati valdostani, mocetta, buden, lardo d’Arnad e prosciutti tipici/ półmisek regionalnych wędlin, m.in. mocetta, buden, boczek d’Arnad
P: zuppa Valpellinentze con cavolo pane e fontina/zupa na bazie kapusty, chleba i sera fontina
S: polenta concia o carbonata/warstwy polenty pieczone w piecu z grubymi plastrami sera fontina, tworzącymi na wierzchu złotą, chrupiącą skorupkę lub delikatne mięso wołowe gotowane w winie z warzywami
D: torta Monte Bianco, gelato misto ricoperto di miele cioccolata calda e panna/tort Monte Bianco, różne smaki lodów polane miodem, ciepłą czekoladą i bitą śmietaną
Liguria
A: crostini con crema di besciamella, gorgonzola e noci/grzanki z sosem beszamelowym z dodatkiem sera gorgonzola i orzechów
P: panzerotti di ricotta e spinaci col sugo di noci/duży pieróg z ricottą, szpinakiem i sosem orzechowym, smażony na głębokim oleju
S: cima genovese/żołądek cielęcy nadziewany jajkami i warzywami
D: pandolce genovese/płaska babka bez dodatku drożdży
Basilicata/Bazylikata
A: puparul crusc/czerwone suszone papryczki, używane też do przyprawienia dorsza
P: lagane e fagioli/makaron domowy typu tagliatelle, bardzo cienki i krótki, niekiedy nadziewany anchois, okruszkami chleba lub papryczkami
S: anguilla e baccalà/węgorz i dorsz
D: frittelline e panzerotti/małe pączki z ciasta do pizzy w formie talarków, podawane z cukrem i miodem, smażone pierożki wypełnione kremem kasztanowym
Umbria
A: tagliere di salumi umbri e crostini con patè di fegato/deska regionalnych wędlin i grzanki z pasztetem z wątróbek
P: pappardelle al ragù bianco di cinghiale/makaron z białym sosem z dziczyzny
S: bollito misto in salsa verde e coniglio farcito all’assisana con misto di verdure al forno/gotowane mięso w zielonym sosie i królik nadziewany z pieczonymi warzywami
D: panpepato e torciglione serpentello di pasta dolce con mandorle / włoski piernik i zawijaniec z migdałami
Marche
A: olive ascolane, tartufi e formaggio di fossa/ nadziewane smażone oliwki, trufle, ser fossa
P: maccheroncini di Campofilone in sugo, cappelletti in brodo di carne/ makaron Campofilone w sosie, rosół z mięsnymi uszkami
S: Vincisgrassi e cappone arrosto/ pieczony makaron z mięsem z dodatkiem grzybów i pieczony kapłon
D: Pizza de Nata’ e il fristingo/ciasto z suszonymi owocami, czekoladą, startą skórką limonki i pomarańczy, figami i cukrem
