Nekropolia, sarkofag, cmentarz

0
127

Na początku listopada w wielu państwach obchodzi się Dzień Zmarłych, a kilka dni wcześniej także Halloween, które, w przeciwieństwie do chrześcijańskiego święta, dziś funkcjonuje, przynajmniej dla dużej części społeczeństwa, jako święto niezwiązane z wierzeniami religijnymi i nierozerwalnie związane ze swoim popkulturowym wymiarem. Oba zwyczaje jednak dotyczą tej samej tematyki – śmierci, a dokładniej, życia po śmierci. Są więc pewne elementy, które przychodzą na myśl w tym czasie: cmentarz, groby etc. Niektóre z tych elementów, ich nazwy, pochodzą z antyku, z Grecji i Rzymu, co nie jest rzeczą szczególnie zaskakującą, biorąc pod uwagę fakt, że śmierć i potrzeba obrządków adekwatnych do ostatniego pożegnania istniały od początków ludzkiej cywilizacji.

Nekropolia
Jednym ze słów być może nie tak popularnych, lecz w dalszym ciągu używanych w kontekście np. wielkich cmentarzy, jest nekropolia. Słowo to pochodzi ze starogreckiego i składa się z dwóch innych greckich słów: νεκρός (nekrós) e πόλις (pólis). Pierwsze z dwóch słów oznacza „martwy”, zaś drugie „miasto”. Razem, jako νεκρόπολις (nekrópolis), nazwa oznacza „miasto zmarłych”. Słowo to ukazuje także perspektywę ludzi antyku i potrzebę budowy świata i jego pewną prawidłowość, dając nam wskazówkę do wyobrażenia sobie zaświatów jako oddzielnego wymiaru. Jako ciekawostkę można powiedzieć, że choć w języku polskim zachowuje się żeński rodzaj słowa nekropolia (pólis jest rodzaju żeńskiego), to w przypadku innego, bardzo podobnego słowa, tj. Akropol (górne miasto), użytkownicy polskiego, uznając je za słowo rodzaju męskiego, mogą wydać się trochę niekonsekwentni.

Sarkofag
Bardzo często złożone nazwy powstają jako peryfraza nazywanego przedmiotu. Tak było też w przypadku „sarkofagu”, który ma prawdopodobnie jedną z najciekawszych etymologii wśród słów o greckim pochodzeniu. Nazwa pochodzi z języka starogreckiego, od σαρκοφάγος (sarkophágos), słowa utworzonego z dwóch różnych wyrazów: σάρξ (sárx) e -φάγος (-phágos). Pierwsze z dwóch słów oznacza ludzkie mięso, lecz czasami także całe ciało. Drugie natomiast pochodzi od czasownika ἔφαγον (éphagon), aorystu (jednego z czasów wyrażających przeszłe czynności) czasownika „jeść”. Sarkofag oznacza więc „tego, który je mięso”, ponieważ oryginalnie słowo to odnosiło się przede wszystkim do wapiennej skały, która szybko rozpuszczała zwłoki, przywodząc na myśl proces konsumpcji.

Cmentarz
W rzeczywistości jednak zmarli zwykle spoczywają w skromniejszych grobach, a słowa takie jak „sarkofag” nie są często używane. Także „nekropolia” jest raczej słowem, którego nie można użyć w odniesieniu do większości cmentarzy. Z tego względu czy to po włosku, czy to po polsku, większość osób używa zazwyczaj innego słowa, które jednak również pochodzi ze starogreckiego – „cmentarz” (po włosku cimitero). Do języka polskiego, podobnie jak we włoskim, słowo to przybyło z łacińskiego coemeterium, które z kolei jest zlatynizowanym greckim słowem κοιμητήριον (koimetérion), które oznacza „miejsce, w którym się śpi” (κοιμάω (koimáo) oznacza spać). Etymologia słowa „cmentarz” przedstawia więc ładne wyobrażenie śmierci, która nie jest strasznym końcem, ale snem, długim odpoczynkiem.