foto: Alina Gamza
Rola kobiet w, wywodzącej się z Kalabrii, organizacji przestępczej 'Ndrangheta, nieustannie przyciąga zainteresowanie naukowców i dziennikarzy. Pomimo tradycyjnego wizerunku, który często przedstawia je jako podrzędne lub marginalne postacie, kobiety z 'Ndranghety odgrywają bardziej złożoną i czasami paradoksalną rolę, oscylując między byciem ofiarą a działaniem w ramach struktury przestępczej.
Jedną z głównych ról kobiet w 'Ndranghecie jest rola strażniczek rodzinnej kultury i tradycji. W patriarchalnym systemie, w którym honor rodziny jest w centrum wszystkiego, kobiety biorą na siebie odpowiedzialność za wychowanie swoich synów, wpajając im wartości lojalności i nienawiści wobec wrogów klanu. Wielu chłopców było – i nadal jest – wychowywanych z moralnym obowiązkiem pomszczenia śmierci krewnego, często ojca zamordowanego podczas wojny między klanami. W wieku zaledwie 14 lat ci młodzi ludzie dźwigają na swoich barkach ciężar głęboko zakorzenionej nienawiści, która zamienia ich w narzędzia zemsty. Córki od najmłodszych lat są wychowywane w taki sposób, aby w przyszłości zostały żonami członków 'Ndranghety. Dla matek wpajanie tej mentalności jest sposobem na zapewnienie ciągłości przekazywania wartości rodziny i organizacji, nawet kosztem poświęcenia niewinności dzieci.
Ofiary patriarchalnego systemu
Kobiety z 'Ndranghety były – i są – często ofiarami kultury, która pozbawia je możliwości wyboru. Często zmuszane do małżeństwa z mężczyznami wybranych przez rodzinę, przez co wiele z nich nie doświadczy nigdy uczucia miłości.
Patriarchalna kontrola obejmowała także ich życie uczuciowe po śmierci mężów lub ich osadzeniu w więzieniu – nawiązanie nowego związku było uznawane za zdradę, która często kończyła się dla nich utratą życia. Jeden z emblematycznych przypadków opowiada o matce, która po śmierci męża pragnęła odbudować swoje życie. Pragnienie to, postrzegane przez jej dzieci jako zniewaga zasad ‘Ndranghety, doprowadziło ją do tragicznego końca: jeden z jej własnych synów zabił ją, respektując kod honoru.
Kobiety w 'Ndranghecie: strażniczki, przywódczynie i „ciche bohaterki”
Kobiety, które w pełni identyfikują się z rolą przypisaną im przez 'Ndranghetę, pełnią kluczowe funkcje, które zapewniają przetrwanie i rozwój organizacji. Często zarządzają rodzinnymi finansami, chroniąc aktywa przed konfiskatą i strategicznie inwestując zasoby, zapewniając tym samym stabilność klanu. Odgrywają również rolę „listonoszek”, przekazując informacje między więźniami a członkami organizacji, umożliwiając kontynuowanie działalności przestępczej pomimo aresztowań. Wyjątkowe przypadki, takie jak Maria Serraino czy Edyta Kopaczyńska, pokazują, że kobiety mogą pełnić role przywódcze, organizując handel narkotykami, tworząc sojusze i podejmując strategiczne decyzje w świecie zdominowanym przez mężczyzn.
Historie zbuntowanych kobiet
Walka Marii Concetty Caccioli o wolność
Maria Concetta Cacciola, pochodząca z Rosarno, małego miasteczka na równinie Gioia Tauro, jest tragicznym przykładem tego, jak trudno jest przerwać schematy 'Ndranghety. W wieku zaledwie 13 lat Maria została zmuszona do poślubienia mężczyzny, którego nie kochała, wkraczając tym samym w świat cierpienia i niedostatku. Jej rodzina, powiązana z lokalnymi klanami, sprawowała nad nią opresyjną kontrolę. Kiedy Maria Concetta zdecydowała się współpracować z wymiarem sprawiedliwości, rozpoczęła podróż pełną nadziei, ale także ogromnego cierpienia. Jej decyzji o złożeniu zeznań towarzyszyła niewyobrażalna presja psychiczna. Jej matka, ojciec i brat namawiali ją do wycofania wszystkiego, co powiedziała władzom, grożąc odebraniem jej dzieci i poddając ją przemocy fizycznej i psychicznej. Wszystko to doprowadziło ją do granic wytrzymałości. Maria, odizolowana i zdesperowana, odebrała sobie życie, według zeznań jej rodziny, poprzez wypicie kwasu solnego 20 sierpnia 2011 r., ale podejrzewa się, że prawdopodobnie jej rodzice wlali kwas siłą do jej przełyku, zabijając ją.
Bunt matki: Giuseppina Pesce
Giuseppina Pesce, również pochodząca z równiny Gioia Tauro, postanowiła przerwać cykl przemocy, aby chronić swoje dzieci. Wychowana w jednej z najważniejszych rodzin pod względem wpływu w 'Ndrangheta, Giuseppina była jedną z pierwszych kobiet, które podjęły współpracę z wymiarem sprawiedliwości. Jej zeznania doprowadziły do aresztowania wielu członków jej rodziny i ujawniły wewnętrzne funkcjonowanie klanu. Presja wywierana na Giuseppinę była ogromna: jej matka, manipulując córką, próbowała przekonać ją do wycofania zeznań, obiecując jej ochronę, uczucia oraz brak potępienia. Jednak Giuseppina trwała przy swojej decyzji, stawiając czoła zagrożeniu życia i samotności. Jej historia jest świadectwem tego, jak trudny, ale możliwy, jest bunt przeciwko tak potężnemu systemowi.
Poświęcenie Lei Garofalo dla sprawiedliwości
Lea Garofalo, kobieta pochodząca z Petilia Policastro, małego miasteczka w prowincji Crotone, zdecydowała się potępić oraz ujawnić przestępczą działalność swojej rodziny, aby zapewnić lepszą przyszłość swojej córce Denise. Po latach nadużyć i ucisku ze strony rodziny Lea podjęła decyzję o współpracy z wymiarem sprawiedliwości, ujawniając cenne informacje na temat lokalnych klanów. Pomimo programu ochrony świadków, Lea została uprowadzona i zamordowana w 2009 roku przez byłego partnera Carlo Cosco i jego brata Vito Cosco. Lea została brutalnie uduszona przez Cosco, wcześniej otrzymując liczne ciosy w twarz. Jej ciało, ukryte w metalowym kontenerze, zostało spalone i zniszczone, aby zatrzeć wszelkie ślady. Śmierć Lei Garofalo stała się symbolem walki z 'Ndranghetą i siły kobiet, które postanowiły zbuntować się przeciwko losowi narzuconemu przez zorganizowaną przestępczość. Jej poświęcenie pozostawiło niezatarty ślad w historii Włoch, podkreślając odwagę potrzebną do przerwania milczenia i przeciwstawienia się przemocy zorganizowanych grup przestępczych i omercie.
Ewelina Pytlarz: odporność Polki na opresję ze strony 'Ndranghety
Ewelina Pytlarz, kobieta pochodząca z Dąbrowy Tarnowskiej, jest symbolem odwagi wobec przemocy 'Ndranghety. Polka zaraz po ślubie z Domenico Mancuso, pozornie idealnym kandydatem na męża, została uwięziona w piwnicy. Ewelina zorientowała się, że wyszła za człowieka należącego do kalabryjskiej rodziny powiązanej z przestępczością zorganizowaną, kiedy wyraziła sprzeciw działaniom męża. Poddawana fizycznemu i psychicznemu znęcaniu się, Ewelina znalazła się w izolacji i bez środków do życia, ale jej determinacja doprowadziła ją do zwrócenia się o pomoc do Angeli Napoli, działaczki przeciwko 'Ndranghecie. Pomimo gróźb, opowiedziała sędziom o okrucieństwach, których doświadczyła i z wielką odwagą zeznawała przeciwko rodzinie Mancuso podczas procesu. Dzisiaj Ewelina jest w programie ochrony świadków i żyje z dala od przeszłości, pokazując swoją historię jako przykład oporu i nadziei.
Świat pełen sprzeczności
Kobiety z 'Ndranghety żyją w świecie pełnym sprzeczności: są zarówno ofiarami, jak i bohaterkami, strażniczkami tradycji i nadzieją na zmiany. Odkrywanie ich historii oznacza zanurzenie się w złożonym wszechświecie, w którym dynamika płci przeplata się z dynamiką władzy i przestępczości. Ta podwójna rzeczywistość, przeplatana bólem i odwagą, podkreśla, że rola kobiet w 'Ndranghecie nie może być zredukowana do jednej narracji. Kobiety stanowią fundamentalny klucz do zrozumienia nie tylko funkcjonowania organizacji, ale także szerszych wyzwań związanych z osądem społecznym i zmianami kulturowymi we włoskim kontekście.
Aby zgłębić ten temat, polecamy lekturę w języku włoskim: ,,Onora la madre. Storie di 'Ndrangheta al femminile” napisaną przez dziennikarkę Angelę Iantosca, ,,Fimmine ribelli. Come le donne salvanno il paese dalla 'Ndrangheta” włoskiego autora Lirio Abbate, ,,Le 'ndranghetiste dell’est. Profili internazionali della mafia calabrese” autorstwa Arcangelo Badolatiego, ,,Vittime e ribelli – donne di 'ndrangheta da Lea Garofalo a Giuseppina Pesce” autorstwa Umberto Ursetty oraz książka Diny Lauricelli ,,Il codice del disonore”. W polskiej wersji językowej: ,,Dobre matki. Prawdziwa historia kobiet, które przeciwstawiły się najpotężniejszej mafii świata” autorstwa Alex Perry, która została zaadaptowana na serial dostępny na platformie Disney+. Książki w języku włoskim, w tym wyżej wymienione tytuły, dostępne są w bibliotece Włoskiego Instytutu Kultury w Krakowie.
