W powszechnym wyobrażeniu region Marche kojarzy się z ciągnącymi się po horyzont polami uprawnymi i wzgórzami usłanymi miastami sztuki i zabytkowymi wioskami. Harmonijne połączenie historii, sztuki i natury, które współgra z pięknem wybrzeża i siłą gór, tworząc niezwykłą jedność, fascynującą turystów, którzy mogą wybierać między różnymi trasami zwiedzania. Region, który wyróżnia się także jako ziemia będąca inspiracją dla poetów, artystów i muzyków, takich jak Giacomo Leopardi, Raffaello da Urbino, którego pamięć uczczona będzie na całym świecie w 2020 r., Gentile da Fabriano, Bramante, Federico Barocci, Gioachino Rossini, Giovan Battista Pergolesi, Gaspare Spontini, ojciec Matteo Ricci, którzy właśnie tutaj przyszli na świat.
Region Marche to także muzea pełne arcydzieł Rafaela, Piero della Francesca i Lorenzo Lotto, PP Rubensa i Tycjana, aby nie wspomnieć o istniejących po dziś dzień rzymskich ulicach i amfiteatrach, opactwach, klasztorach, kościołach, zamkach, historycznych księgarniach i pracowniach garncarskich. Region ten ponadto bogaty jest w wydarzenia kulturalne, takie jak Rossini Opera Festival w Pesaro, Sferisterio Opera Festival i Pergolesi Spontini Festival w Jesi. A na dodatek, Marche jest regionem, w którym za sprawą jakości życia na odpowiednim poziomie i jakości środowiska naturalnego, ludzie żyją dłużej.
MORZE
180 km linii brzegowej, 26 perfekcyjnie wyposażonych kurortów, ulokowanych nad wybrzeżem Morza Adriatyckiego, a także 16 Bandiere Blu (niebieskich flag), uzyskanych za jakość wody i wybrzeża, za usługi i warunki środowiskowe. Przyjezdni mogą wybierać spośród plaż o drobnym piasku, żwirze lub plaż kamienistych, ze skałami lub palmami. Pomiędzy Gabicce Mare i Pesaro na długości około 20 kilometrów biegnie zachwycająca trasa panoramiczna, wśród malowniczych wiosek rybackich, będących częścią Parku Regionalnego Monte San Bartolo; a wszystko to z widokiem na błękit Adriatyku. Na południe od Ankony rozpoczyna się Park Regionalny Monte Conero, który odbijając się w morzu, oferuje spektakl rzadkiego piękna. Na wybrzeżach Marche można uprawiać wiele sportów, takich jak windsurfing, narty wodne, żeglarstwo, nurkowanie, kitesurfing czy siatkówka plażowa. Atmosferę wieczorów podgrzewają takie wydarzenia jak słynne Summer Jamboree w miejscowości Senigallia – impreza poświęcona muzyce lat 40. i 50. Festiwale i festyny rybne, takie jak znany Festiwal del Brodetto w Fano i Porto Recanati, organizowane są w wielu miasteczkach w całym regionie i odbywają się głównie od czerwca do września.
GENIUS LOCI
W Urbino, miejscu narodzin Raffaella Sanzio, jednej ze stolic renesansu, na uwagę zasługuje Pałac Książęcy, jeden z najpiękniejszych w Europie, wzniesiony na polecenie księcia Federico da Montefeltro. Loreto jest siedzibą jednego z najsłynniejszych sanktuariów maryjnych w Europie, a jednocześnie jest bogate w dzieła sztuki. Ascoli Piceno to jedno z najpiękniejszych średniowiecznych miast we Włoszech, z wieżami i kamienicami wzniesionymi z trawertynu. Z kolei Fabriano to miasto geniuszu i sztuki, znane z produkcji papieru, okrzyknięte mianem miasta kreatywnego UNESCO. Natomiast w 2017 roku Pesaro wpisane zostało na listę UNESCO jako Miasto Muzyki. W Jesi urodził się Federico II Hohenstaufen – wielki średniowieczny cesarz (1194-1250), któremu poświęcono multimedialne muzeum Federico II Stupor Mundi. Głębokie historyczne powiązanie między kulturą, a cywilizacją tworzenia, sztuką i geniuszem, kreatywnością i rzemiosłem sprawiło, że „Made in Marche” jest znakiem rozpoznawalnym na całym świecie.
ENOGASTRONOMIA
Marche to synteza włoskich przysmaków ulokowanych w jednym regionie. Z racji ukształtowania terenu, z jednej strony z dominującymi nad nim górami, a z drugiej wychylającemu się ku morzu, w regionie Marche można natrafić na różne tradycje kulinarne. Kuchnia lokalna charakteryzuje się prostymi i oryginalnymi składnikami; potrawami o mocnych i zdecydowanych smakach zarówno na bazie mięsa jak i skorupiaków, ryb czy owoców morza. Najsłynniejsze dania na bazie ryb to brodetto, żabnica w potacchio, to znaczy w oleju, czosnku i rozmarynie; mątwy z groszkiem; sztokfisz all’Anconitana; bakłażany z anchois; marynowane anchois; omlet z anchois; makrela w sosie pomidorowym. Ponadto Marche znane jest z doskonałej produkcji wszystkich głównych gatunków trufli, podczas gdy zbieranie grzybów jest bardzo powszechne na terenach górskich. Historia wędlin jest ściśle związana z początkami populacji, która wykorzystywała do spożycia prawie wszystkie części świni, tak aby niczego nie zmarnować, co dało początek produkcji dwóch najbardziej typowych lokalnych wędlin: salami Fabriano i ciauscolo, szeroko rozpowszechnego zwłaszcza w rejonie Maceraty.
Dzięki 7200 hektarom gajów oliwnych Marche jest regionem szczególnie sprzyjającym produkcji oliwy o doskonałych właściwościach organoleptycznych, co jest nierozerwalnie związane z samym owocem: bardzo cenione są miękkie oliwki z rejonu Ascoli, uważane za najlepsze oliwki stołowe, znane w wersji w słonej zalewie, faszerowane i smażone „all’ascolana”. Obfite pastwiska sprzyjają produkcji wielu pysznych serów krowich, owczych, kozich i z mieszanego mleka. Wzgórza Marche są idealnym terenem do uprawy winorośli i produkcji słodkich i pachnących winogron, idealnych do uzyskania doskonałej jakości win. Autentyczny charakter kuchni tego regionu wyraża się również w deserach niemal wszystkich pochodzenia chłopskiego: castagnole, ciasteczka o smaku wina, marocchini, sciughetti lub polenta z moszczu, Bostrengo, figowe salami, Frustingo, Ciambellone, biszkopt, Cicerchiata, ravioli z kasztanami , funghetti z Offidy (ciasteczka przypominające wyglądem małe grzyby), Calcioni lub Piconi, Frappe, chrupiące z migdałami lub orzechami włoskimi, cavallucci z Cingoli, la Cicerchiata. Desery wykonane są z niewielkim dodatkiem cukru, ponieważ kiedyś był to cenny towar do oszczędnego użycia, a miód miał za zadanie dodać nieco słodyczy składnikom.
ZAKUPY I RZEMIOSŁO
Marche to idealne miejsce na zakup wysokiej jakości ubrań, takich jak eleganckie włoskie buty, markowe ubrania i wiele innych produktów wyprodukowanych we Włoszech, które jednak kupić można przystępnych cenach. Oprócz znanych marek, na uwagę zasługują także rzemieślnicze wyroby o wiekowej tradycji. Obejmują one obróbkę skóry, produkcję papieru Fabriano, terakoty, majoliki, obróbkę kutego żelaza i miedzi oraz rustykalne dywany wełniane. W miejscowości Offida sztuka szycia koronki została przekazywana od pokoleń, a dziś sztuce tej dedykowane jest muzeum. Znane na całym świecie są również tutejsze sposoby renowacji wiekowych mebli. Innym ważnym akcentem są instrumenty muzyczne: słynne akordeony powstają w Castelfidardo. W Maceratese obróbka trzciny, wikliny i bambusa jest szeroko rozpowszechniona. Fermano produkuje kapelusze, których najbardziej artystyczne modele są przechowywane w Museo del Cappello w Montappone. Ponadto produkcja drewnianych fajek i obróbka kamienia, od trawertynu w Ascoli Piceno po sztukę kamieniarską w S. Ippolito, aż po konserwację i restaurację zabytkowych książek, szczególnie w mieście Urbino, gdzie mieści się szkoła znana na poziomie krajowym.
GÓRY, PARKI I AKTYWNA PRZYRODA
Zwiedzanie regionu Marche jest nie tylko okazją do spędzenia relaksujących wakacji w ciszy zielonych wzgórz, ale także, za sprawą bliskości wielu dzieł sztuki, miejsc o znaczeniu historycznym, a także tych opisanych w pamiętnikach literackich, stanowi dla turysty pewnego rodzaju możliwość wzbogacenia wewnętrznego, jak również pod względem kulturowym. Doskonałym sposobem wykorzystania tej specyfiki regionu Marche jest turystyka Plein Air, czyli podróżowanie camperami lub przyczepami kempingowymi oraz poruszanie się bez „ograniczeń” i „kreatywne”, łącząc potrzeby wypoczynku ze zdobywaniem wiedzy o krajobrazie, przyrodzie i dziedzictwie kulturowym i artystycznym odwiedzanych miejsc.
30% powierzchni regionu pokryte jest górami, które oprócz oferowania odwiedzającym możliwości obcowania z niezwykłym pięknem natury na terenach dziewiczych, stanowią skarbnicę świadectw pozostawionych przez mnichów i pustelników oraz starożytne osady piceńskie, rzymskie, longobardzkie czy bizantyjskie. Na terenie regionu istnieją dwa parki narodowe (Monti Sibillini i Gran Sasso i Monti della Laga), cztery parki regionalne (Monte Conero, Sasso Simone i Simoncello, Monte San Bartolo i Gola della Rossa i Frasassi) i sześć rezerwatów przyrody (Montagna di Torricchio, Ripa Bianca, Sentina, Gola del Furlo i Monte San Vicino i Monte Canfaito). Ukształtowanie terytorium pozwala na udział w ciągu jednego dnia w kilku różnych aktywnościach: wyprawach nurkowych, zachwycających wycieczkach konnych czy rowerowych, lub udział w turnieju siatkówki plażowej, aby następnie dla odmiany spróbować swoich sił w bezpłatnej wspinaczce na białe klify z widokiem na morze.
Zimą ośnieżone szczyty grzbietu Apeninów oferują trasy do narciarstwa biegowego, rekreacyjnego i alpinizmu. Latem miłośnicy górskich wycieczek mogą korzystać z gęstej sieci szlaków do pieszych wypraw, konnych czy do przemierzenia rowerem górskim. Dla tych, którzy szukają atrakcji o wysokim poziomie adrenaliny, dostępne są zjazdy ślizgowe, lotniarstwo i paralotniarstwo. Jeśli mowa natomiast o sportach wodnych, wody Metauro są idealne dla miłośników kajakarstwa.
Jednym z najprzyjemniejszych sposobów na zwiedzenie regionu są wycieczki rowerowe, ponieważ oferują one możliwość docenienia piękna naturalnego, historycznego i artystycznego regionu, jak również okazję do skosztowania typowych potraw i win. Marche jest również idealnym miejscem dla miłośników golfa, którzy odnajdą tam zadbane, pokryte zielenią pola z niewielkimi stawami – idealne do uprawiania tego sportu. W całym regionie znajdują się również liczne uzdrowiska, których głównym leczniczym i oczyszczającym elementem jest woda.
Przejdźmy do jakże ważnego aspektu regionu Marche jakim są sporty motorowe, nie tylko ze względu na to, że w miejscowości Tavullia urodził się Valentino Rossi, włoska legenda sportów motorowych, lecz także z uwagi na fabrykę motocykli w Pesaro, które podziwiać można w Muzeum Officina Benelli, nie wspominając już o Muzeum Morbidelli, fabryki motocykli o tej samej nazwie. Warte odwiedzenia jest również Muzeum Vespy w miejscowości Pollenza (www.pollenza.mc.it).
DUCHOWOŚĆ I MEDYTACJA
Odwiedzając Marche, zwiedzający zanurzają się w rejonie usłanym pustelniami, opactwami, jaskiniami, klasztorami, które powstały przede wszystkim wzdłuż głównych dróg rzymskich – Via Flaminia i Via Salaria – oraz wzdłuż dolin rzecznych, które sięgają od Adriatyku do Apeninów. W regionie znajdują się również dwa wspaniałe przykłady romańsko-gotyckiej architektury cysterskiej: w Chiaravalle opactwo Santa Maria in Castagnola, założone przez mnichów z Clairvaux oraz w gminach Urbisaglia i Tolentino, opactwo Santa Maria di Chiaravalle di Fiastra, założone przez braci z kościoła z Mediolanu. Warto wspomnieć także o dwóch szlakach: “Loreto – I Cammini Lauretani” szlak bogaty w symbole, o historyczno-kulturowych i artystycznych odniesieniach (www.camminilauretani.eu). Drugi szlak to szlak franciszkański “Cammino Francescano della Marca”, liczący 180 km z Asyżu do Ascoli Piceno, śladami miejsc, w których przebywał i odprawiał kazania św. Franciszek w podróży do południowego Marche (www.camminofrancescanodellamarca.it).
tłumaczenie pl: Karolina Romanow
