Waga poznania pochodzenia i prawdziwego znaczenia słów, których używamy, nie jest zwykłym kulturowym wymysłem, a znaczącym narzędziem, służącym do budowania naszych wypowiedzi, do wybrania uważnie słowa i w konsekwencji do poprawnego ustalenia granic przedmiotu naszego wywodu. W skrócie, etymologia jako nauka może być uznana za skuteczną technikę do zwiększenia jasności i skuteczności myśli, którą chcemy przekazac światu zewnętrznemu.
Analiza etymologiczna słów jest również niesamowitą, a często i zabawną okazją, by przemierzyć epoki i kultury, odnajdując elementy łączące tradycje i zwyczaje różnych ludów, których to wielowieczne interakcje doprowadziły do związków społeczno-kulturowych o charakterze osmotycznym. Poprzez tę rubrykę spróbujemy wzbudzić waszą ciekawość semantyki, która może niespodziewanie okazać się interesująca, proponując Wam za każdym razem rdzeń etymologiczny słów, których używamy na co dzień, w języku zarówno polskim, jak i włoskim.
Jestem przekonany, iż z czasem odkryjecie przyjemność rozpoznawania i opisywania historii i okoliczności związanych ze słowami, którymi do tej pory posługiwaliście się nie do końca świadomie. W poszukiwaniu nierozłącznych znaczeń słów, zaangażowaliśmy specjalistę greki, łaciny i przedmiotów humanistycznych, prof. Fabia Barbiniego, który skomentuje etymon trzech słów wybranych do tego numeru, poszerzając ich zasięg i pojmowanie: encyklopedia, scenografia i sama etymologia, słowa, które po włosku brzmią bardzo podobnie (kolejno enciclopedia, scenografia i etimologia).
Encyklopedia, rodzaj żeński i liczba pojedyncza, pochodzi z odrodzeniowej łaciny encyclopaedia, która odpowiada greckiej ἐγκυκλοπαιδεία, powstałej z ἐγκύκλιος παιδεία, co w hellenistycznej grece oznaczała wykształcenie podstawowe, jak również kulturę ogólną, opierająca się na dyscyplinach tworzących jedność. Prof. Fabio Barbini komentuje: “w tym przepięknym słowie należy podkreslić, że ἐγ-κύκλιος po grecku oznacza “w środku koła”. Koła, o którym wiemy, że jest obrazem doskonałości.
Tak więc ἐγκύκλιος παιδεία oznacza nauczanie ogólnokształcące, które zawiera w sobie wszystkie zakresy wiedzy poznawalnej przez czlowieka, sferyczność poznawania – sferyczność, która jest perfekcją. Możemy stwierdzic, że również w naturze przyciąga naszą uwagę wszystko, co ma okrągły kształt. Ciekawym jest zaobserwowanie, jak w języku włoskim akcent przesunął się do przodu przywracając pierwotny akcent grecki, podczas gdy w wersji polskiej rozbrzmiewa struktura łacińska, która zachowuje położenie akcentu.”
Scenografia, rodzaj żeński, z łaciny scaenographĭa, z greki σκηνογραϕία, złożony z σκηνή, scena oraz γραϕία, pismo, pisanie. Prof. Barbini opowiada: „zobaczmy, z jakiego powodu słowo 'scena’ nosi w sobie sens miejsca reprezentacji sztuki? Odpowiedzią jest fakt, iż greckie σκηνή, scena, odpowiada łacinie siparium, kurtyna (skąd sipario po włosku), tak więc mowa tu o przygotowaniu wyglądu scenicznego za kurtyną.
W cieniu kurtyny jest się osłoniętym i schowanym, więc σκηνή, scena i γραϕία, pismo, oznacza dosłownie to, co jest napisane, przygotowane w osłoniętym miejscu, które następnie jest odkrywane przed publicznością. Pismo, od czasownika γραϕος, oznaczało w przeszłości czynność skrobania nawoskowanej tablicy, czyli pisanie.”
Etymologia, rodzaju żeńskiego i liczby pojedynczej, z łaciny etymologĭa i greki ἐτυμολογία, składa się z ἔτυμον, etymon i -λογία, logia. Prof. Barbini komentuje: „mamy tu do czynienia z nazwą złożoną, nazywaną w grece parasynthetosem: słowo to składa się z przymiotnika etoimos, czyli gotów, przygotowany, ale również prawdziwy, prawdomówny, i ze słowa logos, czyli słowo. Widzimy, że najgłębszym znaczeniem słowa etymologia jest bycie jedynym sformułowaniem, które może nam dostarczyć prawdę.
Księciem etymologii jest według mnie Sokrates, który poprzez majeutykę odciska na rozmówcy znamię prawdy. Następnie dochodzimy do słowa logos, słowa o niesamowitej wadze, które pochodzi od greckiego czasownika λεγο. Ten oto czasownik przy tłumaczeniu często bywa mylnie sprowadzany do czynności mówienia, dyskutowania, podczas gdy przyjrzymy się jego znaczeniu uważniej, dostrzeżemy jego głębszy sens, wybrania. Moglibyśmy podsumować mówiąc, że etymologia jest to wykład o prawdzie, lub jeszcze lepiej, jest to wybór autentyczności.”
