Aspekt, który często zaskakuje obcokrajowców, przede wszystkim Włochów, dotyczy odpowiedzialności osób trzecich w stosunku do spółek. W wielu systemach prawnych łaskawie patrzy się na akty niezgodne z prawem, które członkowie Zarządu mogą popełnić działając na szkodę spółki, a przede wszystkim wspólników, a to ze względu na fakt, iż porządki prawne dwóch państw widzą w różnym świetle spółki jako osoby prawne. We Włoszech panuje pogląd, że przedsiębiorstwo należy do członków, którzy w ramach pewnych ograniczeń, robią z nim trochę to, co chcą, podczas gdy związek z Zarządem spółki (jeśli chodzi o inne osoby niż wspólnicy) jest relacją wyłącznie między wspólnikami (właścicielami spółki) a Zarządem (osobami, które zarządzają dobrami spółki oraz oczywiście wspólników). W Polsce ten punkt widzenia jest wyraźnie inny, gdyż spółka, nawet jeśli znajduje się w rekach prywatnych, widziana jest jako część gospodarczego i społecznego majątku kraju, a zatem przestępstwa popełnione na szkodę spółki są ścigane ze szczególną surowością.
Art. 296 polskiego Kodeksu Karnego oraz odnoszące się do niego paragrafy przewidują surowe kary za tego typu przestępstwa, a w przypadku poważnych szkód, nawet 10 lat pozbawienia wolności. Przeanalizujmy zatem co przewiduje art. 296.
Paragraf 1 definiuje kto jest podmiotem odpowiedzialnym oraz rodzaj podstawowej kary:
Art. 296. § 1. Kto, będąc obowiązany na podstawie przepisu ustawy, decyzji właściwego organu lub umowy do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza jej znaczną szkodę majątkową, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Komentarz: artykuł ewidentnie wskazuje, że osobą podlegająca karze jest osobą indywidualną, która ma obowiązek dbać o interesy spółki, zarówno ze względu na obowiązek wynikający z przepisów prawa, jak i tych nałożonych przez organ lub umowę. Zwracam też uwagę, że wspólnicy, jako organ spółki regulowany przez prawo, są również zobowiązani do dbania o interesy firmy. Należy pamiętać, że wyrządzona szkoda może być zarówno zamierzona (nadużycie) lub wynikać z zaniedbania (zaniechanie), zatem również osoba, która niedopełnia swoich obowiązków, nawet jeśli czerpie korzyści ze swojego zachowania, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
§ 2. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Komentarz: W przypadku, gdy zaistnieją okoliczności obciążające poprzez zakwalifikowane oszustwa jako celowe, dokonane aby uzyskać nienależne korzyści, przewidziana kara mieści się w zakresie od 6 miesięcy do 8 lat.
§ 3. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 2 wyrządza szkodę majątkową w wielkich rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Komentarz: Jeśli wyrządzona szkoda jest ogromna, również kara się zwiększa. Należy jednak zauważyć, że nie ma żadnego parametru określającego „wielkość rozmiarów”. Wyroki generalnie odnoszą wielkość szkody do skutków jakie ta powoduje wobec spółki: na przykład możemy spotkać się ze szkodą uważaną za „wielką” lecz o niewielkiej wartości majątkowej.
§ 4. Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 lub 3 działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Komentarz: jeśli nie zrobił tego umyślnie i oczywiście nie mając na celu wzbogacenia się (§2), wówczas kara jest zmniejszona.
§ 5. Nie podlega karze, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie naprawił w całości wyrządzoną szkodę.
Komentarz: jeśli szkoda zostanie naprawiona dobrowolnie, wówczas przestępstwo nie ma miejsca.
Rozważania końcowe: prawdą jest, że organy prawa nie są dobrze wyszkolone do identyfikacji przestępczości handlowej, a tym bardziej do jej ścigania. Procesy ciągną się latami z powodu różnych opinii ekspertów i pomyłek sędziów, którzy często nie mają odpowiedniej wiedzy z zakresu sektora handlowego. Prawdą jest również, że kary zostały przewidziane tak, aby potencjalny winny dobrze pomyślał wcześniej zanim popełni szkodę na rzecz spółki.
