«Włosi w Polsce na przestrzeni stuleci»
(Noty autorstwa Alberta Macchiego przy współpracy dr Angeli Sołtys z Zamku Królewskiego w Warszawie)
W pierwszym miesiącu 2013 roku przypada 150. rocznica Powstania Styczniowego. Był to najdłuższy bunt Polaków, Litwinów i Białorusinów przeciwko Imperium Rosyjskiemu. Powstanie rozpoczęło się 22 stycznia 1863 roku i przedłużyło się aż do 1865 roku, kiedy to niektórzy powstańcy nadal walczyli. Bunt zaczął się spontanicznym manifestem młodych Polaków przeciwko armii rosyjskiej, do którego dołączyli polscy politycy i inni wysocy urzędnicy.
W międzyczasie, w 1863 r. poza granicami Państwa uaktywniała się grupa mężczyzn pod dowództwem Francesca Nullo, która miała pomóc powstańcom. Było to sześciuset ochotników, między innymi Włochów i Francuzów, wśród których około 60 „Czerwonych Koszul”.
Francesco Nullo był synem Arcangelo i Angeli Magno. Urodził się 1 marca 1826 r. w Bergamo, gdzie został właścicielem sklepu tekstylnego. Kierowany duchem patriotyzmu, w 1859 r. wstąpił w, stworzone przez Garibaldiego, szeregi Alpejskich Łowców walczące przeciwko Austriakom. Nullo podążał za bohaterem dwóch światów także podczas Wyprawy Tysiąca, gdzie dokonał odważnych czynów. To właśnie on, 27 maja 1860 r. zawiesił pierwszą włoską flagę w Palermo.
Podczas przeprowadzki z Włoch do Polski, inne grupy polskich łowców na emigracji, razem z tzw. Żuławami Śmierci, kierowane przez porucznika Françoisa Rochebrune’a, dołączyły do francusko-włoskiego legionu. Francesco Nullo zostanie zabity 5 maja 1863 r., podczas bitwy pod Krzykawką, koło Olkusza. Zostanie zastrzelony przez kozaków i tu pochowany.
Bardzo wiele pisało się na temat jego życia, dlatego ja ograniczę się do przypomnienia tego Włocha, wyliczając szereg szczegółów, które go dotyczą i publikując dwa jego zdjęcia – dziewiętnastowieczną rycinę oraz kartkę z początku XX wieku:
– Francesco Nullo jest uznawany w Polsce za bohatera narodowego;
– Kompozytor Giovanni Bottesini skomponował jedną ze swoich fantazji w celu upamiętnienia Nulo
– Polski Rząd przyznał mu stopień generała;
– Polski konsul pojechał do Bergamo, aby oddać hołd pod pomnikiem, wystawionym dla niego przez mieszkańców rodzinnego miasta;
– W Polsce jego imię noszą różne ulice i szkoły;
– Jego imię otrzymał włoski niszczyciel używany w latach 1926-1941;
– Różne włoskie miasta, takie jak Mediolan, Bolonia i Bergamo posiadają ulice nazwane jego imieniem.
_____________________________________________________________________
Cosi quell’eroe, non transigendo mai col dovere, colle convinzioni, colla coscienza, ha consumato fino all’ultimo il sacrificio di sè stesso per la causa dell’umanità ed ha pagato, almeno in parte, il debito che l’Italia aveva pel sangue versato in suo favore dai figli eroici della Polonia. Possa il suo sangne esser fecondo per quella terra e per quella rivoluzione, ch’è in oggi presaga della grande rivoluzione Europea, e far ripullulare, le mille volte più feconda e gigantesca, la grande idea della rigenerazione dei popoli.
Luigi Stefanoni, Milano 1863
_____________________________________________________________________
Signor Stefanoni, accetto la dedica del vostro opuscolo sulla vita del mio caro amico e compagno d’armi — Francesco Nullo — nella certezza che sarà Ispirato dal santo amor di patria e libertà a cui questo prode e valente ufficiale consacrò anima e vita.
Vostro G. Garibaldi. Caprera, I giugno 1863.
_____________________________________________________________________
Fratelli di Polonia! — i nostri padri hanno, voi lo accennate, combattuto sotto gli stessi segni. Illusi dalle stesse speranze, diedero insieme il loro sangue per cemento ad un trono che poteva diventare il trono della civiltà, e non fu che quelto d’ un uomo. Fratelli di Polonia! — qualche cosa ci dice che nelle lotte parziali inevitabili a toccare l’intento comune, noi combatteremo anche una volta insieme. Ma quelle battaglie non c’inganneranno nei risultati, perchè saranno combattute per noi e da noi, perchè saranno te battagtie non d’ un uomo ma d’un Principio.
Giuseppe Mazzini, 1832
_____________________________________________________________________
Alla madre del Generale Nullo, Donna! cui devo affetto di fratello — perdonatemi se mi addentro nel santuario del vostro dolore — perdonatemi s’io vengo ad immischiarmi nell’amor vostro di madre — che un uomo non può apprezzare ma che mi sento il diritto di condividere — perchè anch’io amavo il nato dalle vostre viscere. Io amavo sì, e stimavo il prode dei prodi d’una falange, per cui l’Italia sentirà meno certamente, il peso delle sue vergogne! Egli è caduto da valoroso per una causa santa — e quando gli uomini capiranno tutta l’altezza del sacrificio del vostro Francesco – oh t allora l’umanità potrà decantare senza sacrilegio — Libertà, virtù, eroismo. Sono con tutto l’affetto dell’anima mia.
Vostro G. Garibaldi. Caprera 27 maggio.
_____________________________________________________________________
……………………………….
Del Russo il ferro apersegli
Ampia nel sen ferita
Polonia, Italia uditelo,
Amando in voi spirò.
Conclusione d’una poesia in memoria de Generale Nullo
_____________________________________________________________________
A FRANCESCO NULLO,
BERGAMASCO DI NASCITA ITALIANO DI PRINCIPII DI ASPIRAZIONI
MILITE DEL PROGRESSO DEL MONDO
MORTO GLORIOSAMENTE SUI CAMPI POLACCHI
PEL TRIONFO DELLA DEMOCRAZIA
E LA INDIPENDENZA DEI POPOLI.
IL POPOLO IRPINO.
Al sommo della Porta d’ingresso del Tempio
_____________________________________________________________________
1. VISSE DA PRODE
SOFFRI’ DA MARTIRE
COMBATTÈ COME GL’ ITALIANI SANNO COMBATTERE
MORI’ DA EROE.
2. ROMA, VENEZIA, COMO, VARESE, MARSALA,
SARNICO ASPROMONTE.
POLONIA
FEDE GLORIA MARTIRIO DELLO ILLUSTRE ESTINTO.
3. NULLO
CONSACRO’ LA FRATELLANZA DELLE NAZIONI
COL BATTESIMO DI SANGUE.
NOI COMPIAMOLA COL CULTO DOVUTO AI MORTI PER ESSA.
4. ITALIANI,
SAREMO LIRERI, GRANDI,
AFFRETTEREMO IL TRIONFO DELLA UMANITÀ’ SOFFERENTE
QUANDO VIVREMO.
COMBATTEREMO, MORREMO COME NULLO
ED I SUOI COMPAGNI DI OLKUSZ.
Ai quattro lati del Sarcofago
_____________________________________________________________________
I Russi medesimi onorano la memoria del forte. Per comando del generale russo Szachowski il frale di Nullo è sepolto a Miechow con pompa imponente. Una cassa coverta di velluto rosso, sormontata da un berretto rosso da zuavo e da due spade in forma di croce, lo rinchiude. Alcune signore, pietoso uffizio e gentile! si tolgono il carico di portarne la bara ; due prigiorieri italiani son donati della libertà per rendere gli ultimi onori al loro colonnello; una folla compatta accompagna il feretro sino all’ultima dimora; e quando la salma è deposta nella toniha, un distaccamento di fanteria russa esegue la triplice scarica di uso. O Polonia, prosegui la tua pugna — non passerà tempo, e tu sarai libera al pari di noi. — Dove le arti diplomatiche non giungeranno, arriveranno le nostre braccia, i nostri petti — Polonia! Italia ! voi siete i baluardi della libertà; il vostro trionfo è il trionfo de’ popoli, la vostra mina la loro ruina. Seguitate il vostro cammino, o generose; l’opera del Cristo sarà presto compiuta.
Giuseppe da Forio, Napoli 1863
_____________________________________________________________________
Kartka z XX wieku Rycina z XIX wieku
