Brescia to miasto założone w czasach starożytnych, przeszło 3200 lat temu. Bogata jest w dziedzictwo artystyczne i architektoniczne. W 2011 roku miejskie zabytki z okresu rzymskiego i longobardzkiego zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Miasto znane jest również na całym świecie ze słynnego wyścigu samochodów zabytkowych Mille Miglia, a także z produkcji Franciacorta. Brescia nosi przydomek „Lwicy Włoch”, tak po raz pierwszy określił ją włoski twórca epoki Romantyzmu, Aleardo Aleardi, w swoim dziele Canti Patrii. Przydomek ten swój rozgłos zawdzięcza jednak Giosuè Carducciemu, który w „Odzie do Zwycięstwa” chciał oddać hołd Brescii za waleczny opór, który stawiła austriackim okupantom podczas tzw. dziesięciodniowego powstania.
Początki Brescii sięgają więc 1200 roku p.n.e., kiedy to ludność, prawdopodobnie Ligurowie, zbudowała osadę w pobliżu Colle Cidneo. W VII wieku p.n.e. Galowie
Cenomani osiedlili się na tym obszarze i uczynili z Brescii swoją stolicę. Następnie, na przełomie III i II wieku p.n.e. Brixia rozpoczęła proces aneksji do Republiki Rzymskiej, którego kulminacją był rok 42 p.n.e., kiedy to mieszkańcy uzyskali obywatelstwo rzymskie. Od upadku imperium dominowały na tych terenach różne ludy barbarzyńców, później zaś Brixia stała się ważnym księstwem królestwa Lombardii.
Ogłoszona autonomiczną gminą już w XII wieku, znalazła się pod panowaniem rodu Viscontich, a następnie weszła w skład terytoriów pod panowaniem Republiki Weneckiej, z którą pozostała związana aż do 1797 roku.
Dołączona do Królestwa Lombardzko-Weneckiego, podczas okresu Risorgimento, Brescia była bohaterką dziesięciodniowego powstania przeciw wojskom austriackim, a potem przyłączona została do Królestwa Włoch w 1860 roku. Miasto szczyci się bardzo ważnym dziedzictwem historycznym, kulturowym i artystycznym, częściowo zachowanym we wspaniałych muzeach, którymi zarządza Fundacja Muzeów Brescii, na czele z jej prezeską Franceską Bazoli i dyrektorem fundacji Stefano Karadjovem.
Brixia. Park archeologiczny z czasów Cesarstwa Rzymskiego
Park Archeologiczny Brescia romana oferuje podróż w czasie wśród monumentalnych pozostałości starożytnej Brixii, takich jak sanktuarium epoki republikańskiej (I wiek p.n.e),
które, ze swoimi niesamowitymi freskami, zachowanymi jak te kapitolińskie, stanowi unikalny zabytek na mapie archeologicznej północnych Włoch. Jest to najważniejsza świątynia miasta, zbudowana przez cesarza Wespazjana, poświęcona kultowi „Triady Kapitolińskiej”: Jowiszowi, Junonie i Minerwie. Wewnątrz, oprócz kamiennych ołtarzy oraz fragmentów posągów bóstw i elementów wyposażenia, znajdziemy nadal oryginalne posadzki z kolorowych marmurowych płyt, pochodzące z I wieku naszej ery. We wschodniej części znajduje się La Vittoria Alata (Skrzydlata Wiktoria), posąg z brązu z I wieku naszej ery, prawdziwe arcydzieło i zarazem symbol Brescii, niedawno odrestaurowany. Można go
podziwiać na wystawie muzealnej, której kuratorem jest hiszpański architekt Juan Navarro Baldeweg, zaprojektowanej w celu ukazania właściwości materiałowych brązu i możliwości jego formowania. Trasa zwiedzania kończy się przy amfiteatrze rzymskim, wybudowanym, a następnie rozbudowanym między I a III wiekiem. Imponująca cavea, przeznaczona dla widowni daje wyobrażenie emocji, jakie wzbudzały w publiczności starożytne przedstawienia. Amfiteatr był używany do czasów późnego antyku (końca IV/początku V wieku n.e.). Między XI a XII wiekiem scena zawaliła się, a budynek stał się otwartym kamieniołomem. W XII wieku służył jako miejsce publicznych rozpraw, ale stan zaniedbania, w który popadał koniec końców zadecydował o jego stopniowym i nieuchronnym kresie.
Muzeum Santa Giulia
Unikalne we Włoszech i Europie muzeum miejskie mieści się w kompleksie klasztornym z epoki longobardzkiej i umożliwia podróż przez historię, sztukę i duchowość Brescii od
czasów prehistorycznych aż do dziś. To wszystko mieści powierzchnia wystawiennicza o około 14 000 metrów kwadratowych. W nieprzerwanym szeregu niezwykłych miejsc znajdują się dwa rzymskie domy (I-III w.), zwane Domus dell’ortaglia, będące częścią dzielnicy mieszkalnej, w których nadal zachowały się mozaiki i freski wzorowane na tych z Rzymu i z Pompejów. Następnie bazylika longobardzka San Salvatore (VIII w.), jeden z najważniejszych przykładów longobardzkiej architektury sakralnej. Wzniesiony z woli króla Dezyderiusza w 753 r.n.e. jako serce klasztoru, kościół-mauzoleum służył jako symbol władzy dynastycznej monarchii i księstw longobardzkich, bardzo cenny skarbiec pełen rzymskich kolumn, ozdobnych stiuków z przeplatającymi się
motywami fresków i przykładów kamiennych elementów ozdobnych. Dalej miejsce Chóru Zakonnic (pocz. XVI w.), wspaniała przestrzeń dedykowana mniszkom klauzurowym. Rozłożona jest na dwóch poziomach i przedstawia ściany górnego piętra w całości ozdobione freskami Floriana Ferramoli i Paola da Caylina Młodszego, opowiadającymi o życiu Chrystusa. Wreszcie romańskie oratorium Santa Maria in Solario (XII w.), w którym zakonnice przechowywały swój skarb. Powstałe w połowie XII wieku, jako prywatne miejsce kultu zakonnic, charakteryzuje się masywnymi murami, w które wkomponowane są fragmenty rzymskich inskrypcji. Zbudowane jest na dwóch połączonych ze sobą poziomach i
przechowuje przedmioty należące do starego skarbu, takie jak Lipsanoteka, zdobione pudełko z kości słoniowej (IV w.), a także krzyż relikwiarzowy ze złota, pereł i kolorowych kamieni (X w.), po monumentalny Krzyż Dezyderiusza, rzadkie dzieło złotnicze z wczesnego okresu karolińskiego (IX wiek), ozdobione 212 kamieniami szlachetnymi, kameami i pastami szklanymi datowanymi od epoki rzymskiej aż do XVI wieku, zachowane na górnym poziomie pod niezwykłym błękitnym sklepieniem z lapis lazuli wysadzanym złotymi gwiazdami.
Galeria Sztuki Tosio Martinengo
Całkowicie odnowiona w 2018 roku pinakoteka mieści cenną i wyselekcjonowaną kolekcję sztuki. Jej siedzibą jest elegancki Palazzo Mertinengo da Barco ze wspaniałymi salami pokrytymi cennymi opalizującymi aksamitami, których
sufity zdobią piękne freski. Wystawa zaczyna się od ekspozycji z XIV wieku i łączy obrazy z godnymi podziwu przedmiotami sztuki dekoracyjnej, w postaci serii arcydzieł Vincenza Foppy, protoplasty lombardzkiego naturalizmu, aż po dzieła Vincenzia Civerchio, inspirowane Leonardem da Vinci, a także słynne perełki sztuki, jak Anioł i Chrystus błogosławiący Raffaella Santi i Pokłon pasterzy Lorenza Lotty. Sercem kolekcji jest renesansowe malarstwo z Brescii autorstwa m.in. Savoldo, Romanino i Moretto, sięgające okresu tzw. „żebraków” Giacoma Cerutiego. Trasa kończy się na XIX wieku, który oferuje arcydzieła absolutnych mistrzów, takich jak Eleonora d’Este Canovy i Ganimedes Bertela Thorvaldsena, aż po potężnego Laokoona Luigiego Ferrari, a także przejmujący obraz I
refugi di Parga (The Refugees of Parga) Francesco Hayeza. Bezcenne dziedzictwo powstałe na przełomie XIX i XX wieku dzięki hojności prywatnych darczyńców, takich jak hrabia Paolo Tosio, którego imię nosi samo muzeum, a którzy to podarowali swoje zbiory, jak też dzięki trosce o ten dorobek lokalnych władz, o gromadzenie i konserwację dzieł sztuki.
Zamek i Muzeum Broni „Luigi Marzoli”
Wzniesiony na wzgórzu Cidneo zamek jest jednym z najbardziej fascynujących kompleksów obronnych we Włoszech i drugim co do wielkości w Europie, gdzie do dziś można zauważyć
znaki różnych dominacji na tych terenach. Świadek i bohater wielu dramatycznych wydarzeń, w których uczestniczyło miasto, w tym słynnego dziesięciodniowego powstania przeciw Austriakom, jest dziś jednym z najciekawszych miejsc w Brescii, gdzie współistnieje kilka elementów: dowody rzymskiej obecności, takie jak magazyny oliwy, średniowieczne budynki, a także lokomotywa z 1909 r., wystawiona wewnątrz „Falco d’Italia”, ku uciesze młodszych zwiedzających. Wewnątrz XIV-wiecznego Mastio Visconteo (grodu Viscontich), w Muzeum Broni „Luigi Marzoli” znajduje się jedna z najcenniejszych europejskich kolekcji zbroi i broni starożytnej, która opowiada o bardzo długiej tradycji 
rusznikarskiej Brescii, dokumentując jej ewolucję technologiczną i artystyczną w okresie od XV do XVIII stulecia. W 2023 roku, po długiej renowacji, zostanie ponownie otwarte Muzeum Risorgimento we wspaniałej nowej odsłonie, która pozwoli zwiedzającym w innowacyjny sposób poznać jeden z fundamentalnych rozdziałów nowożytnej historii Włoch.
Zapowiedzi na 2023 rok
Bergamo i Brescia będą Włoską Stolicą Kultury w 2023 roku, co oznacza, że szykują wiele 
wydarzeń: obchody rozpoczną się 23 czerwca br. wystawą „Isgrò cancella Brixia” (Isgrò wymazuje Brixię), która zakończy się 8 stycznia 2023 roku. Wydarzenie ma podkreślić dialog nawiązany między archeologią a sztuką współczesną, między kulturą klasyczną a jej trwaniem w naszych czasach.
Od 29 października 2022 r. do 28 lutego 2023 r. przyjdzie kolej na wystawę „Miasto Lwa: Brescia w epoce Komun i Signorii”, pokazującą, jak poprzez różnorodne materiały zamierza 
się badać okres księstw włoskich w oryginalny sposób. Od 10 lutego do 10 maja 2023 r. wystawa „Ceruti. Malarz europejski” będzie z kolei okazją do uczczenia artysty, który swoimi wzruszającymi przedstawieniami niższych klas i przenikliwymi portretami dał się poznać jako jeden z najbardziej oryginalnych głosów sztuki figuratywnej XVIII wieku. Galeria Tosio Martinengo ukazuje najważniejszy zbiór jego dzieł na świecie. Od 24 marca do 23 lipca 2023 r. na szóstą edycję Brescia Photo Festival „Luce della Montagna” zaplanowano najważniejszą wystawę fotografii górskiej zrealizowaną w ostatnich dziesięcioleciach, z pracami Vittoria Selli, Martina Chambi, Ansela Adamsa, Axela Hütte.
tłumaczenie pl: Dorota Kozakiewicz-Kłosowska
foto: Copyright Archivio fotografico Civici Musei di Brescia
