Po przerwie wracamy do przeglądu polskich filmów na Festiwalu Filmowym w Wenecji. Wkraczamy w ważny okres naznaczony z jednej strony napięciami i krytyką wobec dyrekcji festiwalu, z drugiej znakomitym dziesięcioleciem dla włoskiego kina z pięcioma statuetkami Złotego Lwa w tej dekadzie: „Kronika rodzinna” reż. Valerio Zurlini (1962), „Ręce nad miastem” reż. Francesco Rosi (1963), „Czerwona pustynia” reż. Michelangelo Antonioni (1964), „Bitwa o Algier” reż. Gillo Pontecorvo (1966).
Koniec lat sześćdziesiątych, a konkretnie rok 1968, to również ruchy kontestacyjne, które wybuchły w całej Europie. Po zawieszeniu Festiwalu Filmowego w Cannes, w maju 1968 roku, i napięciach na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Pesaro, kryzys dotarł również do Wenecji. Na miesiąc przed rozpoczęciem Festiwalu Krajowe Stowarzyszenie Autorów Filmowych (ANAC) ogłosiło otwarty sprzeciw wobec historycznego festiwalu, oskarżając go o organizację wydarzenia w oparciu o stary statut z czasów faszystowskich. Kolejny zarzut dotyczył braku jednoznacznej decyzji, czy organizować festiwal na wysokim poziomie kulturalnym i intelektualnym, czy ulegać modom i zaspokajać gusta masowego odbiorcy. Protestujący domagali się samostanowienia o festiwalu, nieprzyznawania nagród i bezpłatnego wstępu na projekcje. Reżyserzy, wśród których Pier Paolo Pasolini, Liliana Cavani i Bernardo Bertolucci, postanowili działać rozsądnie i przedstawili dyrektorowi festiwalu Luigi Chiariniemu propozycję zniesienia, w 1968, ceremonii wręczenia nagród w oczekiwaniu na nowy statut. Nie przyniosło to jednak żadnego efektu. Pasolini, mimo że podzielał postulaty protestujących, krytykował jednocześnie niezgodę z ich strony na wykorzystanie projekcji filmowych do stworzenia „pokojowego i zjednoczonego frontu”. Bertolucci natomiast otwarcie odciął się od protestów, oświadczając: „Zakazanie projekcji filmowych w Wenecji jest dla mnie tak samo poważnym afrontem, co palenie książek na placach” (Lidhollywood 2005, s. 119). Po 68. roku rozpoczął się marsz w kierunku zmiany struktury festiwalu, którą zapoczątkowało zrezygnowanie z przyznawania nagród do 1979 roku.
W tej części skoncentrujemy się na pierwszej połowie lat 60., która dla Polski była ważnym okresem na festiwalu. Podczas 21. i 25. edycji w jury konkursu głównego zasiadał Jerzy Toeplitz, wielki historyk filmu, krytyk filmowy, założyciel, a przez pewien czas także rektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. To również czas licznej obecności i nagród dla polskich twórców.
Wśród nagrodzonych w 1960 roku jest Kazimierz Karabasz (którego filmy niemal co roku znajdują się w sekcji konkursu filmów dokumentalnych), jeden z najważniejszych dokumentalistów okresu powojennego, którego film „Muzycy” wygrał w Wenecji w kategorii filmów dokumentalnych na 11. Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych, Naukowych, Kulturalnych i Rekreacyjnych. Film opowiada o próbach muzycznej orkiestry tramwajarzy i jest jednym z najsłynniejszych dzieł Karabasza, według Krzysztofa Kieślowskiego to jeden z dziesięciu najważniejszych fi lmów dokumentalnych XX wieku. Karabasz swoim kinem zawsze starał się przełamywać stereotypy związane z tematami i wprowadzać nowości techniczne (np. oświetlenie czy pozycję kamery), dzięki czemu pokazywał człowieka z zupełnie innej perspektywy. Jako wierny uczeń włoskich neorealistów często powtarzał, że praca dokumentalisty polega na „szukaniu małych elementów, składających się – nieskromnie mówiąc – na prawdę o człowieku. (…) Uważne obserwowanie i gromadzenie szczegółów, z których składa się życie, jest w stanie taką prawdę uchwycić” (M. Sadowska, Chełmska 21. 70 lat WFDiF).
Rok później w konkursie głównym znalazł się „Samson” Andrzeja Wajdy, film o Holokauście, który jednak nie został przychylnie przyjęty przez krytyków w Wenecji i nie otrzymał żadnej nagrody.
Edycja z 1962 roku jest jedną z pięciu, kiedy to Złoty Lew został przyznany ex aequo, tym razem Valerio Zurliniemu za „Kronikę rodzinną” i Andrzejowi Tarkowskiemu za „Dziecko wojny”. 23. Festiwal Filmowy w Wenecji to także ważne premiery w konkursie głównym: „Lolita” Stanleya Kubricka, „Mamma Roma” Pier Paolo Pasoliniego i pierwszy film fabularny Romana Polańskiego „Nóż w wodzie”, który zdobył 
nagrodę FIPRESCI. Scenariusz tego filmu, który reżyser napisał wspólnie z Jerzym Skolimowskim i Jakubem Goldbergiem, w 2009 roku został nagrodzony na festiwalu Lato filmów jako najlepszy scenariusz w historii polskiego kina. Polański wykorzystuje w filmie zamkniętą strukturę narracyjną, a odizolowani od świata bohaterowie stają się przedstawicielami wartości społecznych i kulturowych. Ponadto, opierając film na dialogach, reżyser nie tylko nakreślił doskonałe portrety psychologiczne bohaterów, ale także dokładnie zbadał mechanizm władzy i walki o nią.
24. edycja weneckiego festiwalu to kolejny polski film w konkursie głównym. „Milczenie” Kazimierza Kutza powstało na podstawie powieści Jerzego Szczygła o tym samym tytule. Film i książka powstały w typowej dla późnego okresu gomułkowskiego tendencji ukrytej walki z Kościołem, mającej na celu wzbudzenie niechęci do duchowieństwa katolickiego, ale reżyser porusza również temat ludzkiej samotności, nietolerancji i obojętności w zamkniętym prowincjonalnym środowisku.
Polacy na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji
- 21^ Mostra Internazionale d’Arte Cinematografica, 1960
KRZYŻACY / I CAVALIERI TEUTONICI reż. Aleksander Ford (w konkursie głównym)
MUZYKANCI / I MUSICISTI reż. Kazimierz Karabasz (11. Mostra Internazionale del film
documentario, scientifico, culturale e ricreativo; Leone di San Marco per il miglior film a soggetto)
OTWARCIE I ZAMKNIĘCIE OCZU / GLI OCCHI SI APRONO E SI CHIUDONO reż. Konrad Nałecki
AWANTURA O BASIĘ / BARBARA, BAMBINA DISPUTATA reż. Maria Kaniewska (12^ Mostra Internazionale del film per ragazzi; Leone di San Marco per il miglior film a soggetto adatto ai ragazzi dagli 8 ai 12 anni)
MON PETIT NOIR / IL MIO PICCOLO NERO reż. Jadwiga Kędzierzawska, Jan Laskowski (12^ Mostra Internazionale del film per ragazzi)
PIRACKI SKARB / IL TESORO DEI PIRATI reż. Lechosław Marszałek (12^ Mostra Internazionale del film per ragazzi; Osella di bronzo per i film a soggetto adatti ai
bambini fino a 7 anni)
SPRING ADVENTURES OF GNOME / LE AVVENTURE PRIMAVERILI DI UNO GNOMO reż. Witold Giersz (12^ Mostra Internazionale del film per ragazzi) - 22^ Mostra Internazionale d’Arte Cinematografica, 1961
SAMSON reż. Andrzej Wajda (w konkursie głównym/in concorso principale)
DZIŚ W NOCY UMRZE MIASTO / LA CITTÀ MORIRÀ QUESTA NOTTE reż. Jan Rybkowski (sezione Informativa)
ŚWIADECTWO URODZENIA reż. Stanisław Różewicz (Gran premio della 13^ Mostra del film per ragazzi)
JADŹKA reż. Janusz Nasfeter (13^ Mostra del film per ragazzi)
SZATAN Z SIODMEJ KLASY / IL DIAVOLETTO reż. Maria Kaniewska (13^ Mostra del film per ragazzi)
AWANTURA / UN TERZETTO D’AMICI reż. Lechosław Marszałek (13^ Mostra del film per ragazzi)
PSOTNY KOTEK / IL GATTO BIRICHINO reż. Jadwiga Kędzierzawska (13^ Mostra del film per ragazzi)
PRZYGODA W PASKI / UNA AVVENTURA A RIGHE reż. Derent, Ryszard Słapczyński, Hursztyn, Karolina Lutczyn, Reginald Lisowski (13^ Mostra del film per ragazzi; Secondo premio per i film a soggetto per ragazzi)
LUDZIE W DRODZE / LA GENTE DELLA STRADA reż. Kazimierz Karabasz (Osella di bronzo per i film educativi e di documentazione sociale)
NIE DRAŻNIĆ LWA / NON STUZZICARE IL LEONE reż. Tadeusz Wilkosz (12^ Mostra del film documentario)
PREJAŻDŻKA / LA PASSEGGIATA IN CANOA reż. Janusz Nasfeter (12^ Mostra del film documentario)
RÓŻNE BARWY TORUNIA / LE IMMAGINI DI TORUŃ reż. Maria Kwiatkowska (12^ Mostra del film documentario)
OKO USTOKROTNIONE / L’OCCHIO CENTUPLICATO reż. Bohdan Mościcki (12^ Mostra del film documentario)
OPOWIEŚĆ O ZAMKU WAWELSKIM / LA STORIA DEL CASTELLO DI WAWEL reż. Zbigniew Bochenek (12^ Mostra del film documentario) - 22^ Mostra Internazionale d’Arte Cinematografica, 1962
NÓŻ W WODZIE / IL COLTELLO NELL’ACQUA reż. Roman Polański (sezione Informativa; nagroda/premio FIPRESCI
KWIECIEŃ /APRILE reż. Witold Lesiewicz (sezione informativa) Retrospektywa filmów Andrzeja Munka
NIEDZIELNY PORANEK / UNA DOMENICA MATTINA (1955)
SPACEREK STAROMIEJSKI / UNA PASSEGGIATA PER LA VECCHIA CITTÀ DI VARSAVIA (1958)
ZEZOWATE SZCZĘŚCIE / LA FORTUNA STRABICA (1959)
KOLOROWY ŚWIAT / IL MONDO A COLORI reż. Jan Łomnicki (5^ Mostra del film sull’arte)
LEGENDY MÓWIĄ PRAWDĘ / SAPETE CHE… reż. Lucyna Gulska (5^ Mostra del film sull’arte)
PŁYNĄ TRATWY / IL BOSCO NAVIGANTE reż. Władysław Ślesicki [13^ Mostra del film documentario; Gran premio Leone di San Marco per il miglior cortometraggio
a soggetto (ex aequo)]
CHOPIN W KRAJU / CHOPIN NEL SUO PAESE reż. Jarosław Brzozowski, Wanda Rollny (13^ Mostra del film documentario)
LES NOEUDS / LA STAZIONE DI SMISTAMENTO di Kazimierz Karabasz (13^ Mostra del film documentario)
KOLOROWE POŃCZOCHY reż. Janusz Nasfeter (14^ Mostra del film per ragazzi; Leone di
San Marco per il miglior film ricreativo per l’adolescenza)
HISTORIA ŻÓŁTEJ CIŻEMKI / LA STORIA DEI PICCOLI SANDALI GIALLI reż. Sylwester Chęciński (14^ Mostra del film per ragazzi; Osella d’argento per i film ricreativi per l’infanzia) - 24^ Mostra Internazionale d’Arte Cinematografica, 1963
MILCZENIE reż. Kazimierz Kutz (w konkursie głównym)
GODZINA PĄSOWEJ RÓŻY / RITORNO ROMANTICO reż. Halina Bielińska (Gran premio della 15^ Mostra del film per ragazzi)
O DWÓCH TAKICH CO UKRADLI KSIĘŻYC / I DUE LADRI DELLA LUNA reż. Jan Batory (15^ Mostra del film per ragazzi)
DWAJ RYWALE / I DUE RIVALI reż. Zbigniew Czernelecki (15^ Mostra del film per ragazzi)
PIERWSZY KROK / PRIMI PASSI reż. Kazimierz Karabasz (14^Mostra del film documentario)
HAŁDY / HALDY reż. Janusz Kidawa (14^ Mostra del film documentario)
