Realizowany z sukcesem od 2019 r. projekt „Citri et Aurea” rozwija się znakomicie, podobnie jak współpraca pomiędzy Galerią Uffizi a Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Na początku września odbyło się specjalistyczne seminarium z udziałem włoskich i polskich kuratorów dziedzictwa botanicznego i ogrodów historycznych. Podczas wydarzenia zaprezentowano osiągnięcia obu krajów w konserwacji zabytkowych ogrodów i kolekcji cytrusów.
Umocnienie kontaktów dyplomatycznych pomiędzy dworami wielkiego księcia Toskanii Kosmy III Medyceusza i króla Jana III po zwycięskiej bitwie pod Wiedniem zaowocowało przesłaniem do Wilanowa ośmiu skrzyń roślin w 1684 r. Wśród gatunków wymienionych w źródłach znajduje się m.in. cytryna lumia zwana Jabłkiem Adama (Citrus lumia ‘Pomum Adami’), wręczana w tamtych czasach w dowód przyjaźni. Delikatny transport pokonał ponad 1600 km trudnej drogi z Florencji do Warszawy. Niezwykła historia roślin sprzed prawie 340 lat stała się przyczynkiem do rozpoczęcia współpracy pomiędzy Ogrodami Boboli zarządzanymi przez Galerię Uffizi a Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie dotyczącej historycznych kolekcji cytrusów.
Ogrody Boboli mogą poszczycić się niezwykłą kolekcją cytrusów, uznawaną za jeden z najważniejszych zbiorów w Europie. Obejmuje ona przeszło 500 donic z drzewami cytrusowymi ok. 90 różnych odmian, spośród których ponad 20 stanowią dawne odmiany z czasów Medyceuszy. Do dziś rośliny utrzymywane są z zachowaniem tradycyjnych metod uprawy oraz toskańskiego rzemiosła.
Specjaliści Ogrodów Boboli swoją ekspercką wiedzą wesprą zespół muzeum w Wilanowie w realizacji niezwykle trudnego przedsięwzięcia – rekonstrukcji kolekcji historycznych odmian cytrusów. Proces jej odtwarzania rozpoczęto w 2016 r., gdy w ogrodzie barokowym pojawiło się 38 drzew pomarańczowych umieszczonych w charakterystycznych dębowych donicach malowanych w biało-zielone pasy. Wilanowska kolekcja liczy obecnie ponad 100 egzemplarzy cytrusów w 7 gatunkach i stanowi rzadki w Polsce zbiór drzew oranżeryjnych.
W pierwszym etapie projektu „Citri et Aurea”, zrealizowanym w 2019 r., troje pracowników wilanowskiego muzeum przybyło do Florencji z wizytą studyjną, aby zapoznać się z tradycyjnymi metodami uprawy oraz toskańskim rzemiosłem ogrodowym. Przyjazd stał się okazją do wymiany wiedzy i doświadczeń w zakresie konserwacji ogrodów historycznych i kolekcji drzew cytrusowych.
W tym roku podczas polsko-włoskiego seminarium ogrodowego online, które odbyło się na początku września, zaprezentowano osiągnięcia instytucji obu krajów na polu konserwacji zabytkowych ogrodów i kolekcji cytrusów. W wydarzeniu wzięli udział znakomici eksperci i praktycy pracujący dla historycznych rezydencji. Galerię Uffizi we Florencji reprezentowała dr Bianca Maria Landi, koordynatorka Ogrodów Boboli i kuratorka dziedzictwa botanicznego, oraz arch. Paola Ruggieri, kuratorka dziedzictwa architektonicznego, z wykładem poświęconym konserwacji, ochronie i rewaloryzacji Ogrodów Boboli. O 470-letnich tradycjach tamtejszej historycznej kolekcji cytrusów z perspektywy roślin i architektury opowiedział Gianni Simonti, ogrodnik Ogrodów Boboli. Jacek Kuśmierski, specjalista ds. ogrodów historycznych Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie przybliżył przeszłość i przyszłość wilanowskiej kolekcji cytrusów a Łukasz Przybylak, kierownik ogrodów, zaprezentował historię i dalsze perspektywy rewaloryzacyjne wilanowskiego ogrodu oranżeryjnego. Muzeum w Nieborowie i Arkadii reprezentowała Agnieszka Chmielewska z Działu Zieleni z wykładem poświęconym faktom i mitom tamtejszej kolekcji cytrusów. Seminarium zakończyła prezentacja Beaty Kańskiej, kierowniczki ogrodów Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, która omówiła 250-letnią historię łazienkowskich oranżerii i kolekcji roślin cytrusowych.
Seminarium ogrodowe „Citri et Aurea” realizowany przez Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie i Galerię Uffizi we Florencji to unikatowy przykład współpracy pomiędzy Polską a Włochami w obszarze sztuki ogrodowej. 
Prof. Dorota Folga-Januszewska, zastępca dyrektora Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, przypomina: Florencja i Rzym to chyba najczęściej występujące w polskiej literaturze miasta-ideały, do których jeżdżono po piękno, nauki, rozrywkę, ale także po owoce natury i ogrodowe wizje. Od XVI w. zapisano tysiące kart notatkami z wypraw włoskich owocujących architekturą, malarstwem, rzeźbą, ale przede wszystkim sztuka ogrodów. Wilanów: pałac-muzeum i otaczające go ogrody są znakomitym przykładem tej tradycji. Nasze Muzeum, w którym tradycja kuchni jest traktowana równie badawczo i naukowo jak historia wszelkich innych sztuk – jest z pewnością miejscem, w którym doświadczenie projektu „Citri et Aurea” znakomicie wpisuje się w historię zmysłów, doznań i wrażeń.
Dyrektor Galerii Uffizi, Eike Schmidt, powiedział: Projekt “Citri at Aurea” napawa mnie dumą ponieważ pozwala przyszłościowo myśleć o owocnej i trwającej od pokoleń wymianie kulturalnej między Polską a Włochami, zainicjowanej w epoce baroku przez księcia Toskanii Kosmę III Medyceusza.
Dzięki współpracy partnerskiej między Ogrodami Boboli i Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, ta trwająca od wieków wymiana doświadczeń i sprawdzonych rozwiązań – skoncentrowana na ogrodnictwie, w ogólnym znaczeniu, a w szczególności na kolekcji drzew cytrusowych i ich pielęgnacji – mogła zostać skutecznie wznowiona.
Moja satysfakcja jest tym większa, że dzisiaj, mimo trudnego momentu w historii nas wszystkich spowodowanego pandemią, która radykalnie zmieniła nasze życie, możemy, dzięki technologii cyfrowej, uczestniczyć i dzielić się doświadczeniami zdobytymi przez nasz Dział Botaniki.
Pozdrawiam wszystkich przyjaciół w Polsce w imieniu własnym oraz w imieniu Galerii Uffizi, z życzeniami, aby nasza społeczność, w tym momencie funkcjonująca jedynie na płaszczyźnie wirtualnej, mogła powrócić w najbliższej przyszłości do tradycyjnej formy spotkań.
Nagrania wykładów są dostępne na kanale YouTube Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie i na kanale Youtube Galerii Uffizi we Florencji.
Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu „Kultura Inspirująca”. Partnerem strategicznym projektu jest Galeria Uffizi we Florencji. Inicjatywę wspierają polskie placówki we Włoszech – Instytut Polski i Stacja Naukowa Polskiej Akademii Nauk w Rzymie. Patronami seminarium są Włoski Instytut Kultury w Warszawie, Europejski Szlak Ogrodów Historycznych oraz Polska Organizacja Turystyczna. Patronat medialny sprawuje polsko-włoski magazyn „Gazzetta Italia”.
Źródło: Galeria Uffizi we Florencji, Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
