Florencja to wyjątkowe miejsce. Pod względem sztuki, kultury, gastronomii, krajobrazów. Ale ma w sobie również coś wyjątkowego, niepowtarzalnego. Jest to Calcio Storico Fiorentino, zwany również calcio in costume lub calcio in livrea.
Mówi się, że jest to najbrutalniejszy sport na świecie, ale oprócz swojej brutalności jest jeszcze folklor, widowisko i wielki szacunek dla tradycji. Źródeł tego sportu upatruje się w starożytnej rzymskiej grze Harpastum (dosł. “wydzieranie mocy”), polegającej na przejęciu piłki z rąk przeciwnika.
Każdego roku, na początku czerwca mają miejsce trzy rozgrywki. Finał odbywa się 24 czerwca w dniu patrona Florencji – św. Jana Chrzciciela. Wszystkie mecze rozgrywane są na placu Santa Croce, na specjalnie na tę okazję wybudowanej i pokrytej piaskiem arenie. W meczach biorą udział 4 drużyny reprezentujące 4 dzielnice Florencji: Bianchi z Santo Spirito, Azzurri z Santa Croce, Verdi z San Giovanni i Rossi z Santa Maria Novella. Podczas trwających 50 minut rozgrywek, wszystko może się wydarzyć. Dwie drużyny, każda po 27 “wojowników”, konfrontują się, walcząc o wygraną gołymi pięściami, a walka ta jest mieszanką piłki nożnej, rugby, zapasów i sztuk walki. Zwycięska drużyna otrzymuje w nagrodzie cielę.
Wydarzenie otwiera parada składająca się z prawie 500 postaci historycznych, grajków i samych zawodników. Idąc ulicami Florencji, od placu Santa Maria Novella do placu Santa Croce, figuranci wraz z zawodnikami, przy akompaniamencie muzyki z epoki, prezentują się wiwatującym gapiom. Każda z postaci ma swoją konkretną rolę i znaczenie. Są to między innymi:
Główny komendant Pułku, któremu powierza się strzeżenie zasad podczas rozgrywek;- Kapitan Gwardii Dzielnica – odpowiedzialny za organizację parady oraz jej przebieg. Zgodnie z etykietą militarną XVI wieku, prezentuje pochód autorytetom;
- Grupa Chorążych – niosą główne insygnia Republiki Florencji;
- Chłopiec prowadzący cielę, przeznaczone dla zwycięskiej drużyny;
- Pallaio – niesie piłki w kolorach obydwu grających drużyn. Rozpoczyna rozgrywkę, rzucając piłkę na środek boiska;
- Sędzia Komisarz – weryfikuje wyniki drużyn w trakcie rozgrywki oraz wykrywa nieprawidłowości. Daje znak armatom do odstrzału, kiedy zostanie zdobyty gol;
- Sędziowie na boisku (8 sędziów, po dwóch na dzielnicę) – mają za zadanie zawiadamiać o każdym wyjściu piłki poza boisko;
- Główny Komendant Artylerii – dowodzi wszystkimi artyleriami podczas pochodu.
Regulamin Calcio Fiorentino spisany został w dialekcie florenckim w 1580 roku przez Giovanniego de’ Bardi i zawiera 33 artykuły, między innymi:
Art.1. Widowisko Calcio odbywa się na placu Santa Croce;
Art.6. Każda drużyna składa się z 27 graczy podzielonych na 5 Scontatori, 7 Datori, 4 Innanzi, 3 Indietro, trzy 4-osobowe linie frontu;
Art.15. Jako pierwszy zabrzmi dźwięk trąbki, który da znać, by figuranci opuścili boisko;
Art.16. Następnie wchodzą zawodnicy, zajmując swoje pozycje;
Art.17. Wtem, Pallaio, ubrany w kolory grających drużyn, wyrzuca piłkę, aby rozpocząć rozgrywkę.
Aby poznać lepiej tę antyczną praktykę, spotkałam się z byłym graczem Calcio Fiorentino – Emmanuele Nannuccim, reprezentantem drużyny Verdi od 1987 roku. Karierę zakończył w 2016 roku, a obecnie jest trenerem boksu oraz crossfitu we florenckim klubie Time Out. Emanuele jest prawdziwym wojownikiem, którego miałam zaszczyt poznać oraz trenować pod jego okiem.
Opowiedz mi proszę, czym jest Calcio Storico Fiorentino?
Jest to niezwykła folklorystyczna manifestacja, bardzo ważna we Florencji, a przy tym bardzo brutalna. Jest niczym rytuał, mający przypominać historyczne wydarzenie z 1530 roku. Tym wydarzeniem było oblężenie Florencji przez wojska francuskie Karola V. Kiedy bombardowali oni mury miasta, florentczycy, rozgrywając Calcio Fiorentino, dali wyraz swojej obojętności wobec wroga. Stroje historyczne, w których występują zawodnicy, nawiązują właśnie do tego znaczącego wydarzenia. Od tego czasu, aż do dziś, co roku rozgrywane są mecze Calcio Fiorentino.
Jakie są reguły?
Nie ma reguł, jednak na boisku zawsze należy zachowywać się honorowo. To znaczy, że mimo braku przeciwwskazań, nie będę kopał osoby już leżącej na ziemi. Trzeba umieć dobrze się zachować, nawet jeśli nie ma reguł, ważny jest wzajemny szacunek i fair play. Osoba honorowa, uczciwa nie potrzebuje reguł, żeby grać w taki sposób. Dlatego też jeśli chcę z kimś się zmierzyć na gołe pięści, to stanę przed nim trzymając gardę, w ten sposób dam mu do zrozumienia, że chcę konfrontacji. Niestety zdarzają się również tacy, którzy nie szanują zasad fair play i atakują od tyłu. Wówczas sędziowie wyrzucają ich z boiska, ale ryzyko kontuzji pozostaje. Należy również pamiętać, że nie ma zastępstw. Kiedy zawodnik zostaje kontuzjowany, schodzi z boiska, a drużyna pozostaje bez jednego zawodnika.
Jak formułowana jest drużyna?
Calcio Storico Fiorentino to sport, który łączy w sobie rugby, piłkę nożną, futbol amerykański, boks i zapasy. Treningi mają nie tylko przygotować zawodników na czerwiec, ale również wyłonić 27 najlepszych wojowników spośród 50-60 ochotników z danej dzielnicy. Zawodnik, który zostanie wybrany i pokaże się na boisku, staje się ważną i szanowaną postacią w mieście. To chyba najbardziej przyciąga każdego, kto decyduje się na ten sport. To również oznacza duże poświęcenie i ciężką pracę, aby utrzymać się w formie. Kryteria wyboru zawodników są bardzo precyzyjne. Każda drużyna składa się z 27 graczy, którzy dzielą się na dwie grupy: Datori Innanzi oraz Datori Indietro.
W skład Datori Innanzi wchodzą:
- Innanzi (6 graczy) – pierwsza linia ataku po bokach boiska;
- Mediana (4 graczy) – pierwsza linia pośrodku;
- Saltatori (2 graczy) – przejmują piłkę, kiedy ta zostaje przywrócona do gry;
Do grupy Datori Indietro należą:
- Sconciatori (4 graczy) – blokują i zatrzymują przeciwników;
- Portatori palla (3 graczy) – najlżejsi i najszybsi – biegną z piłką na bramkę przeciwnika;
- Terzini (5 graczy) – przedostatnia linia,obrona;
- Portieri (3 graczy) – ostatnia linia, bramkarze
Kto może być częścią zespołu?
Regulamin mówi, że w drużynie, wśród tych 27 zawodników, 3 może być spoza Florencji. W naszej drużynie mamy 2 Polaków: są to zawodnicy MMA z Gdańska, Michał Wlazło oraz Adam Kulik.
Jak wyglądają przygotowania?
Przygotowania mocno się zmieniły w ostatnim czasie. Obecnie każda z drużyn ma trenera, który przygotowuje zawodników pod względem ogólnej formy atletycznej, tj. szybkości, wytrzymałości i siły.
Niestety z powodu braku funduszy nie mamy odpowiednich sprzętów i przestrzeni, aby trenować 50-60 osób. Dlatego treningi przygotowywane są, nazwijmy to, starym sposobem. Podczas takich treningów przede wszystkim dużo się biega, skacze, wykonuje się ćwiczenia z obciążeniem własnego ciała: burpees, przysiady, pompki, brzuszki – wszystko to, aby zwiększyć ogólną wydolność i wytrzymałość. Nie są to złe treningi, ale w dalszym ciągu niewystarczające. Każda z drużyn ma również swoje boisko oraz siłownię, gdzie, szczególnie w okresie zimowym, można przygotowywać specjalistyczne sesje z zapasów, boksu czy treningi funkcjonalne.
Kiedy zaczynają się przygotowania i ile trwają?
Zawodnik, który chce być w najlepszej formie podczas rozgrywek , zaczyna przygotowania już we wrześniu. W styczniu rozpoczynają się treningi drużynowe raz w tygodniu, poznaje się współzawodników. Organizowane są również wspólne kolacje. Po Wielkanocy ilość treningów zwiększa się do trzech w ciągu tygodnia. W międzyczasie we Florencji rośnie atmosfera oczekiwania, nie mówi się o niczym innym. Kiedy zawody się kończą, powracamy do przyjacielskich stosunków.
Drużyny przygotowują jakąś strategię?
Nie ma strategii jako takiej. Są za to pewne taktyki. Jedną z takich taktyk jest jak najlepsza ochrona Portatore palla. Portatore musi mieć dwie lub trzy osoby, które go kryją. “Idą na śmierć”, rzucając się wprost na przeciwnika, aby go zablokować i zrobić miejsce zawodnikowi z piłką.
Strach?
Tak, strach jest zawsze, ale Calcio Fiorentino nauczył mnie jak nim zarządzać. Prawdą jest jednak, że nigdy nie da się do niego przyzwyczaić. Rozgrywki Calcio Fiorentino to sytuacje ekstremalne i za każdym razem zdarzyć się może wszystko. Bijąc się na gołe pięści ryzyko kontuzji czy złamań jest bardzo duże. Kiedy wkraczasz na boisko, wiesz, że przez następne 50 minut będziesz brał udział w wojnie. W tym momencie musisz wyłączyć myślenie, zacisnąć pięści i działać. Ja grałem, bo chciałem wygrać, dlatego, nawet ze strachem, szedłem naprzód.
Jakie są więc korzyści dla zawodników?
Jest to bardzo brutalny sport, wymagający poświęcenia oraz świetnego przygotowania zarówno atletycznego, jak i mentalnego. Rekompensatą jest status, jaki uzyskuje taki zawodnik we Florencji, ponieważ całe miasto żyje tymi rozgrywkami. Ponadto przynosi on wielką satysfakcję i dumę, gdyż pozwala przezwyciężyć się swoje lęki i słabości.
Chciałabym podziękować Emanuele Nannucciemu za możliwość przeprowadzenia wywiadu, Michele Virgillo, za udostępnienie zdjęć, oraz naszym polskim reprezentantom: Michałowi Wlazło i Andrzejowi Kulikowi za współpracę.
foto: Michele Virgillo
