Wspaniałe średniowieczne osady zamknięte w malowniczej, scenografii górskiej i na pogórzu, oplecione siecią szlaków duchowych, religijnych, historycznych i kulturowych. Abruzja to klejnot, nietknięty przez turystykę masową, warta odkrycia ze względu na swoją zróżnicowaną ofertę przyrodniczą, artystyczną, historyczną oraz ze względu na morze, góry i kuchnię o silnych korzeniach rolno-pasterskich, które przez wieki kształtowały dominujący charakter tych terenów.
ŚREDNIOWIECZNE OSADY
Jednym z najciekawszych elementów, jakie oferuje ten wspaniały region są bez wątpienia urokliwe, warowne miasteczka, które w większości zostały wzniesione w epoce średniowiecza i prawie wszystkie zbudowane są z surowego kamienia. Rocca Calascio to twierdza położona w prowincji Aquila, na terenie Parku Narodowego Gran Sasso i Monti della Laga, wznosząca się na najwyższym szczycie (1500m n.p.m.). Umiejscowiona na południowym zboczu Gran Sasso, Valle del Tirino i Piana di Navelli zawsze była istotnym punktem ostrzegawczym ze względu na to, że znajdowała się w najwyższym miejscu. Ten warowny zamek jest niezwykły zwłaszcza ze względu na swoje położenie i widok rozciągający się z jego murów, dzięki któremu stał się planem dla wielu filmów o tematyce średniowiecznej, wśród których „Zaklęta w sokoła” (Lady Hawke), „Imię Róży” oraz niezapomniany „Il viaggio della sposa” w reżyserii Sergia Rubini.
Niedaleko zamku, na wysokości 1250m n.p.m. znajduje się miasteczko Santo Stefano di Sessanio, które zachowało do dziś historyczne elementy z XIV i XV wieku.
Podążając dalej docieramy do Campo Imperatore, położone na wysokości około 1800m n.p.m. w środku masywu Gran Sasso. Rozciąga się na długości 25 km, w najszerszym miejscu sięga 8 km i jest częścią Parku Narodowego Gran Sasso i Monti della Laga. Ten płaskowyż jest też nazywany „Małym Tybetem”, ponieważ zielone i ukwiecone wiosną pola przybierają formę podobną do stepów.
Civitella del Tronto znana jest przede wszystkim dzięki twierdzy, będącej przykładem jednej z najbardziej imponujących budowli wojskowych. To druga pod względem wielkości twierdza w Europie, rozciąga się na długości 500 m i zajmuje powierzchnię 25 tys. m² .
W Campli zachowały się niezwykłe zabytki romańskie i gotyckie oraz wiele budynków funkcjonalnych takich jak dom Aptekarza czy dom Lekarza. Szczególne znaczenia mają z pewnością Święte Schody (Scala Santa), przylegające do Kościoła Św. Pawła, ich przejście zapewnia zupełny odpust grzechów.
SZLAKI TURYSTYCZNE
Il Cammino di San Tommaso
Piętnaście dni wędrówki potrzeba, żeby przemierzyć 313 km, które dzielą Rzym i Katedrę Św. Tomasza Apostoła w Ortonie, nad Morzem Adriatyckim. Piękno Wiecznego Miasta, historia Appia Antica, Klasztory Benedyktynów w Subiaco, obszar archeologiczny Alba Fucens, Pagliare di Tione, Opactwo San Clemente w Casauria, Sanktuarium Volto Santo di Manoppello, źródła siarczanowe w rzece Lavino, Miracolo Eucaristico, Zamek w Crecchio, to tylko niektóre przykłady skarbów natury, kultury, religii i historii na szlaku, którego historycznym źródłem była pielgrzymka Św. Brygidy – opiekunki Europy – z Rzymu do San Tommaso w Ortonie w 1370 roku.
Il Tratturo Magno
Trzeba wykonać 300tys. kroków, żeby dotrzeć z Aquili do Foggi, kilkadziesiąt kilometrów więcej do zrobienia w porównaniu do 244 km oryginalnego szlaku Tratturo Magno. Pasterzom wraz ze stadem dotarcie do celu zajmowało 15 dni, ale to były inne czasy. Dużo zależało od pogody, stanu zdrowia owiec na początku drogi i, jak zawsze, od nieprzewidzianych sytuacji.
Il Sentiero della Libertà
To szlak historyczny, który jest częścią przepięknego Parku Narodowego w Majelli. Jego długość wynosi około 60 km i biegnie tą samą trasą, co Linia Gustav podczas II wojny światowej; jedyna droga ucieczki dla milionów Włochów i więźniów alianckich tuż po podpisaniu zawieszenia broni 8 września 1943 roku, które podzieliło półwysep Apeniński na dwie części, a linią graniczną były góry Abruzji i Lacjum.
Il Cammino dei Briganti
Cammino dei Briganti to szlak o długości około 100 km, który można pokonać w 7 dni, przemierzając Abruzję i Lacjum wzdłuż dawnej granicy oddzielającej Państwo Kościelne od Królestwa Obojga Sycylii. Trasa biegnie śladami „buntowników”, których wówczas było najwięcej na terenach między Marsiką a Cicolano nel Lazio.
Il Cammino Naturale dei Parchi
To podróż, która od historycznych dolin podąża w kierunku licznych małych wielkich cudów naszego kraju, ukrytych pośród lasów, dlatego często nieznanych. Szlak, który łączy różne obszary chronione na trasie między Aquilą a Rzymem, tworząc sieć, która przechodząc przez różne regiony promuje ochronę dziedzictwa kulturalnego, ekologicznego i religijnego oraz sprzyja rozwojowi zrównoważonej turystyki.
GÓRY
W Abruzji znajdują się najwyższe masywy Apeninów ze szczytami sięgającymi niemalże trzech tysięcy m n.p.m., a 2/3 całej powierzchni regionu położona jest na wysokości ponad 750 m n.p.m. Ten potężny łańcuch górski rozciąga się kilkadziesiąt kilometrów od wybrzeża; reszta terenu pokryta jest łagodnymi wzgórzami, które stopniowo obniżają się schodząc do morza. W Abruzji można spotkać niektóre rzadkie gatunki zwierząt, np: kozica górska, niedźwiedź brunatny, wilk apeniński. Znajduje się tu ponad 150 tras wycieczkowych i kilkadziesiąt szlaków do trekkingu, pieszych wędrówek, jazdy konnej czy na rowerze górskim.
Park Narodowy Gran Sasso i Monti della Laga zawiera masyw Gran Sasso wraz z jego imponującymi szczytami, wśród których najwyższy Corno Grande o wysokości 2912 m n.p.m.; znajduje się na nim lodowiec Calderone, najbardziej wysunięty na południe lodowiec w Europie i jedyny w łańcuchy Apeninów.
Gran Sasso było również jednym z ulubionych miejsc Karola Wojtyły, który uwielbiał spędzać większą część swoich wakacji w małym kościele San Pietro della Ienca, znanym dzisiaj jako sanktuarium papieża Jana Pawła II.
Park Narodowy Majella położony jest w centrum Abruzji, jego surowe i imponujące szczyty górskie są znakiem rozpoznawczym całego regionu
Park Regionalny Sirente Velino, położony pomiędzy Dolina Aquili i Marsiką, znają wszyscy narciarze ze względu na miejscowości Ovindoli i Campo Felice, które są jednymi z najważniejszych ośrodków narciarskich. W regionie jest również wiele terenów narciarskich wyposażonych w nowoczesny sprzęt, z trasami na wszystkich poziomach trudności, idealnych zarówno do narciarstwa alpejskiego jak i snowboardu. Roccaraso i pobliskie Rivisondoli oferuje 119 km tras, prawie wszystkie nasłonecznione. Wspaniałe i różnorodne trasy również dla narciarstwa wysokogórskiego oraz możliwość spróbowania nowych dyscyplin jak choćby psie zaprzęgi.
Kuchnia
Abruzja ma jedną z najbardziej typowych kuchni ze wszystkich środkowych regionów. Przeważają proste, aromatyczne dania wysokiej jakości: baranina, zupy, sery, wędliny i aromatyczne zioła charakterystyczne dla kuchni morskiej. Najbardziej znane są: szafran z Navelli, szaszłyki z baraniną, które osiągnęły sukces międzynarodowy, maccheroni alla chitarra, które stanowią najbardziej udaną regionalną odmianę narodowego dania symbolu, czyli spaghetti. 
Jeśli chodzi o pierwsze dania, to trzeba koniecznie wymienić scrippell m’busse, czyli cieniutkie naleśniki posypane serem pecorino i cynamonem w rosole, timballo, również robione na bazie naleśników oraz typowe danie z Teramo zrobione z resztek zimowych zapasów, nasion strączkowych połączonych z pierwszymi warzywami wiosennymi. Wśród mięs dominuje jagnięcina na ruszcie, indyk à la canzanese oraz wspomniane już szaszłyki. Typowy dla regionu jest również rosół rybny czy aromatyczna zupa z małż, muli, homarów i mątw. Wśród smaków Abruzji nie może zabraknąć znakomitego wina i doskonałej oliwy; najbardziej znane wina to czerwone Montepulciano d’Abruzzo, różowe Cerasuolo i białe Trebbiano. Oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia to trzy duże firmy z chronioną nazwą produktu (ChNP): Aprutino-Pescarese, Colline teatine i Pretuziano-Colline z teramo. Nie należy również zapominać, że Abruzja to jeden z największych we Włoszech producentów trufli. A na zakończenie posiłku najlepsze będą ziołowe nalewki i likiery, wśród których warto wymienić Centerba, Nocino i Genziana.
tłumaczenie pl: Agata Pachucy
foto: archiwum regionu Abruzja
