Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie to inicjatywa zapoczątkowana w 1995 roku dzięki Stowarzyszeniu “Żydowski Instytut Historyczny”. Gmach Muzeum powstaje przy ulicach Zamenhofa, Anielewicza, Lewartowskiego oraz Karmelickiej, czyli na warszawskim Muranowie, które było sercem dawnej dzielnicy żydowskiej. Aż do 2005 roku muzeum było tylko i wyłącznie inicjatywą społeczną, nad którą patronat objął Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski, natomiast pod przewodnictwem prezydenta Izraela, Shimona Preresa, działalność rozpoczął Międzynarodowy Komitet Honorowy Muzeum. W 2005 roku Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Prezydent m.st. Warszawa oraz Przewodniczący Stowarzyszenia ŻIH podpisali umowę trójstronną, na mocy której strona publiczna finansuje budowę Muzeum. Jest to pierwszy w Polsce przykład instytucji publiczno- prywatnej, przy której współpracują rząd, samorząd lokalny oraz instytucja pozarządowa.
Prace nad projektem Muzeum rozpoczęły się dzięki funduszom otrzymanym od osób prywatnych oraz od fundacji z USA, Anglii, Niemiec oraz Polski. Ich udział pomógł w zgromadzeniu danych o Żydach mieszkających na świecie, a także pobudził szerokie wsparcie międzynarodowe konieczne dla powstania samego Muzeum oraz głównej ekspozycji.
Autorem projektu Muzeum jest Rainer Mahlamäki, profesor Wydziału Architektury Uniwersytetu w Oulu w Finlandii i jest to jego pierwszy zagraniczny projekt. Architektowi udało się w sposób twórczy połączyć walory estetyczne budynku oraz założenia funkcjonalno- użytkowe. Wystawa główna zostanie umieszczona w kondygnacjach podziemnych, natomiast w części naziemnej będzie się mieściło Centrum Edukacyjne z salami projekcyjnymi, konferencyjnymi i koncertowymi oraz biblioteka. Inspiracją do stworzenia projektu były widoki w Izraelu, ale także Biblia oraz opis kiedy Morze Czerwone rozstąpiło się przed Mojżeszem i Żydami uciekającymi z Egiptu. Dlatego też jest to pierwszy przykład gmachu Muzeum, którego ściana jest krzywa, a to właśnie ona podtrzymuje całą konstrukcję stalową dachu oraz wszystkie stropy. Hol ma wyglądać tak jakby był to naturalny krajobraz skał wyżłobionych przez płynacą wodę.
Obok Muzeum, po obu stronach pomnika Bohaterów Getta ma powstać także skwer, który ma tworzyć spójną całość z budynkiem Muzeum. Kolory mają nawiązywać do elewacji gmachu oraz do barw na fladze Izraela. Ułożoną w pasy kompozycję zieleńców podkreśli oświetlenie, ciągły układ ławek oraz pasy traw ozdobnych, co doda atrakcyjności skwerowi.
Misją muzeum jest stać się miejscem spotkań oraz dyskusji dla wszystkich zainteresowanych historią, tradycją oraz kulturą żydowską. Ma stać się miejscem, do którego zwrócą się wszyscy zaintersowani dziedzictwem Żydów polskich, a także symbolem przełomu w stosunkach Polaków i Żydów. Otwarcie muzeum przewidziane jest na wiosnę 2013 roku.
