ODNALEŹĆ SIEBIE W DOLINIE ELVO
W północnym Piemoncie, kilka kilometrów od regionu Valle d’Aosta, leży jego zielone serce – prowincja Biella, położona pomiędzy Turynem a Mediolanem. Miejsce to jest wyjątkowe dzięki zróżnicowanej rzeźbie terenu. Niziny, na których uprawiany jest ryż, od alpejskich szczytów, sięgających nawet 2600 m n.p.m., dzieli zaledwie kilka kroków. Taka różnorodność w jednym miejscu jest bardzo rzadka w krajobrazie Włoch. Perłą Bielli jest Dolina Elvo, która, położona w najbardziej zachodniej części, oddzielona jest od prowincji Canavese Serrą, jednym z najobszerniejszych wzgórz morenowych w Europie (o długości około 25 kilometrów). Dolina Elvo zrzesza 14 gmin położonych pomiędzy 500 a 2000 m n.p.m. Teren ten słynie z hodowli bydła, zwłaszcza owiec i bawołów, z których mleka otrzymuje się produkty mleczne DOC, takie jak masło i „toma” (tradycyjny żółty ser produkowany w Piemoncie – przyp. tłum.), uznane ostatnio również przez kuchnię Slow Food. Antyczna tradycja hodowli bydła żyje po dziś dzień, ale zajmuje się nią niewielka część społeczeństwa. To właśnie dzięki niej zachował się naturalny krajobraz prowincji z zalesionymi wzgórzami. Przepływa przez nie strumień Elvo, mający swoje źródło 2300 m n.p.m., na zboczach szczytu Monte Mars, najwyższego w części Alp Zachodnich zwanych Biellesi. Dla wielbicieli trekkingu, wspinaczki i pieszych wycieczek to miejsce wprost idealne. Jest tu wiele ścieżek spacerowych i szlaków wspinaczkowych sięgających ponad dwóch tysięcy metrów, są trasy dla rowerzystów górskich i ferraty („żelazne drogi”, szlaki turystyczne zabezpieczone metalowymi elementami, takimi jak linki, drabinki, czy kotwy przymocowane do skały – przyp. tłum.). Na wielu trasach spacerowych spotkać można lokalnych pasterzy, którzy wiosną i latem przenoszą się w góry na okresowy wypas zwierząt lub pasterskie wędrówki. W Dolinie Elvo było kiedyś wiele charakterystycznych mleczarni z kamienia, które z czasem przekształciły się w schroniska turystyczne i muzea. Mówiąc o najważniejszych schroniskach nie można pominąć schroniska Mombarone. Szczyt Mombarone z administracyjnego punktu widzenia należy do trzech gmin: gminy Settimo Vittone (prowincja Turyn), gmin Donato i Graglia (prowincja Biella). Czterogodzinną wędrówkę do tego miejsca wynagrodzi nam zapierający dech w piersiach widok, z którego słynie Mombarone. Ze szczytu, z wysokości 2372 m n.p.m., podziwiać można niczym niezakłóconą panoramę świata wokół. Widać stąd całe wzgórze Serra, szczyty Monviso, Monte Bianco i Monte Rosa oraz całe pasmo Alp Biellesi, które potem ustępują miejsca rozległym równinom prowincji Biella i Vercelli. Miłośnicy biegania po górach nie mogą przegapić Ivrea-Mombarone, maratonu organizowanego co roku od 1922 roku. Jego trasa ma długość 20 kilometrów i biegnie na wysokości 2100 metrów. Co roku wydarzenie to łączy setki osób różnego pochodzenia. Po dotarciu do schroniska można kontynuować wędrówkę zdobywając kolejne dwa szczyty Doliny Elvo: schronisko Coda (2280 m n.p.m.) i góra Mucrone (2231 m n.p.m.). Innym sposobem na poznanie Doliny Elvo jest pokonanie szlaku Infernone, który biegnie wzdłuż krystalicznych wód strumienia Elvo, a pokonać go można w półtorej godziny. Szlak, niemal na całej długości wiodący ponad strumieniem, składa się ze starożytnych mostów rzymskich, mostów wiszących, sznurów i schodów. Jest to jedyne w swoim rodzaju dzieło człowieka otoczone dziką, leśną przyrodą, stworzone dla miłośników głębin, wodospadów i tafli błękitnej wody, w której latem można zażyć orzeźwiającej kąpieli. Szlak Infernone zaczyna się w miejscowości Sordevolo, w której każdego roku odbywa się historyczna inscenizacja Męki Pańskiej, a kończy, przechodząc przez strumień Elvo, w Bagneri – przysiółku w gminie Muzzano (na wysokości 904 m n.p.m.). W Bagneri znajduje się XIV-wieczna osada, wyjątkowe dzieło górskiej kultury. Na terenie Ekomuzeum Doliny Elvo i Serry przywrócono do życia dawną stolarkę, której zadaniem jest ochrona i rozwój manualnych zdolności mieszkańców, które stanowią ich główną zaletę. Ekomuzeum łączy miejsca o różnorodnym charakterze. Jednym z nich jest warsztat przeznaczony do produkcji i obróbki żelaza w miejscowości Netro, gdzie pierwsze jednostki produkcyjne zainstalowano już pod koniec XVI wieku. Zgromadzono tu szereg narzędzi, rysunków, próbek, podręczników i maszyn, które są świadectwem ewolucji systemów pracy i są związane z regionem. Innym elementem Ekomuzeum Doliny Elvo i Serry jest Muzeum Oporu (Il Museo della Resistenza). Można w nim podziwiać wystawę zawierającą cenne materiały ikonograficzne oraz dokumenty zebrane przez bohaterów z Torrazzo i Sala Bellese, gmin, które były nazwane „gminami oporu” podczas drugiej wojny światowej. Na terenie Serry znajdują się kopalnie złota jeszcze z czasów starożytnego Rzymu, które działały pomiędzy II. a I. wiekiem przed Chrystusem. Ich sztuczny krajobraz, zdominowany przez ogromne kopce kamieni, służył do wydobycia cennego złota aluwialnego. Znajduje tu się również jednostka muzealna prezentująca techniki ręcznego wydobywania złota stosowane przez wieki na tym terenie. To tylko kilka z wielu elementów sieci muzeów w Dolinie Elvo, które ukazują niezwykły dorobek kulturowy terenu i kładą nacisk na zachowanie i szerzenie tradycji. W Dolinie Elvo znajduje się także wiele miejsc kultu, wśród nich Sanktuarium Matki Boskiej Loretańskiej oraz klasztor tybetański Mandala Samteng Ling, oba usytułowane 800 m n.p.m. w przysiółku „Sanktuarium Graglia” położonego w gminie o tej samej nazwie. Sanktuarium zostało wybudowane w 1659 roku. Serce świątyni stanowi kaplica, gdzie liczni pielgrzymi czczą Matkę Boską Loretańską z Dzieciątkiem Jezus. Klasztor natomiast, wybudowany w 1991 roku przez mnicha buddyjskiego Paljin Tulku Rinpoce, jest pierwszym klasztorem tybetańskim w północnych Włoszech i stanowi ważny punkt odniesienia dla wyznawców Dharmy oraz podążających ścieżką medytacji.
Odwiedzić Dolinę Elvo to jakby zanurzyć się w świecie dzikim, lecz pełnym bogactw historycznych i tradycji. To jak odkryć na nowo wyjątkowość kultury pracy, docenić kuchnię ubogich pełną tradycyjnych smaków i piękno dziewiczej przyrody, która zapewnia dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne. Jednym słowem, odwiedzić Dolinę Elvo to odnaleźć siebie na nowo.
